Hotin Kalesi

Hotin Kalesi, Ukrayna'nın Khotyn (Hotin) şehrinde Dinyester Nehri'nin tepelik sağ kıyısında yer alan bir surlar kompleksidir. 13. yüzyıldan kalma bir kaleden ve bu kaleyi çevreleyen 18. asırdan kalma bir burçtan oluşur. Hotin, Doğu Avrupa'nın en eski muhafaza edilmiş surlarından birisidir.

Ortaçağ Kalesi

Bu mahaldeki ilk surların inşa tarihi hakkında yazılı kaynaklarda herhangi bir malumat mevcut olmamakla beraber, 1960'lı yıllarda yapılan arkeolojik kazılarda erken surlarla çevrili bir yapının bakiyeleri bulunmuştur. İlk kalenin ahşap duvarlarıyla toprak surları vardı ve muhtemelen 11. asrın başlarında, o esnada bölgeyi fetheden ve ırmak geçişini kontrol edip büyük bir ticaret yoluna erişim elde etmek isteyen Kiev Büyük Prensi Büyük Vladimir (958-1015) tarafından inşa edildi.

1199'da şehir ve kale, daha sonra prensliğin sınırı olan Dinyester kıyısındaki kaledeki serhaddi müdafaa etmek için kullanan Galiçya-Volhynia Prensliği'nin bir parçası oldu. 13. yüzyılın ortalarında, Ruthenya Kralı (eski adıyla Galiçya-Volhinya) Galiçyalı I. Daniel (1201-1264), ahşap surları taş surlarla değiştirerek kaleyi takviye etti.

14. yüzyılda Avrupa'da hasıl olan iktisadi krizle beraber Cenova yeni gelir kaynakları arayışına girmiştir. Böyle bir gelir akışı, Dinyester'i ihtiva eden Karadeniz havzasıydı, çünkü bu topraklar tarımsal kaynaklar açısından boldu. Böylece, 14. asrın ilk yarısında Cenevizliler, Tuna, Dinyester, Azak Denizi ve Kırım boyunca bir ticaret ağı oluşturdu. 14. yüzyılın başlarında Ruthenya Krallığı'nın zayıflığı göz önüne alındığında, Cenevizliler Dinyester ticaret yolunu ele geçirmeye muvaffak oldu ve Hotin Kalesi bu ticaret ağını müdafaa eden uzak bir karakol haline geldi.

14. asrın ortalarında Boğdan Prensliği'nin kurulmasıyla, Macaristan Krallığı'nın vassalı Kurucu Dragoş'un (ö. 1353) idaresi altında, Hotin dahil Dinyester'deki bütün tahkimatlar ve ticaret noktaları Boğdan'ın hakimiyeti altında girdi. 15. yüzyılda, kale önemli ölçüde yeniden inşa edildi ve mahalli valinin ikametgahı oldu.

15. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı İmparatorluğu, Güney Besarabya'yı fethetmek istedi ve Boğdan Prensliği'nin stratejik lokasyonundan ürktü. 1473'te Boğdan, Osmanlı İmparatorluğu'na yıllık haraç ödemeyi reddetti ve bundan mütevellit Fatih Sultan Mehmed (s. 1451-1481), 1474'te Boğdan'a (Moldovya) girdi. 1476'da Fatih'in ordusu Hotin'e ulaştı, lakin kale zaptedilemez görününce muhasara da başarısız oldu.

Osmanlı Zamanı

16. asrın başlarında, Boğdan Prensliği Osmanlı İmparatorluğu'nun bir vasalı haline geldi ve bölgenin yeniçeri garnizonu kaleyi devraldı. 1530'larda, Boğdan Prensi Petru Rareş (1483-1546), Hotin'in kuzeybatısındaki bir saha olan Pokutya'yı fethetmeye çalıştı ve Lehistan Krallığı ile bir savaş başlattı. Ancak Lehistan (Polonya) ordusu çok daha güçlüydü ve 1538'de Hotin'i kuşattı ve kaleyi zaptetti. Muhasara esnasında kuzey ve doğu kuleleri arasındaki duvarın büyük bir bölümü havaya uçmuş, sarayın doğu duvarına yakın bir kısmı, kapı ve demirci kulesi yıkılmıştır. Kale yeniden inşa edildi ve 1540'tan 1544'e değin genişletildi: surlar ve demirci kulesi restore edildi ve yeni kapı inşa edildi. Lehler, Busza Barışı'nın imzalandığı 1617 yılına değin kaleyi kontrol etti ve kale Osmanlı Boğdan'ının hakimiyeti altına girdi.

1620'de Lehistan-Litvanya Birliği ile Osmanlı İmparatorluğu arasındaki gerginlik doruğa ulaştı. Sırasıyla Türk Sultanı ve Leh Kralı'nın tebaası olan Tatarlar ve Kazaklar, Tatarların köleleri ele geçirmek için Lehistan-Litvanya'nın güney topraklarına akın etmesi ve Kazakların Osmanlı şehirlerini ve ticaret noktalarını yağmalaması, hatta İstanbul'u tehdit etmesi yüzünden devamlı bir çatışma içindeydi. Polonya da Boğdan'ın içişlerine karışmıştı ve bundan mütevellit 1621'de Sultan II. Osman (1618-1622) yaklaşık 160.000 kişiden ibaret bir ordu toplayarak bir harekat başlattı. Lehistan-Litvanya Topluluğu ve Kazak müttefiklerinin ordusu takribi 50.000 ila 60.000 askerden oluşuyordu. Ordular Hotin surlarının altında bir araya geldi ve muharebe Lehistan-Litvanya zaferiyle sona erdi. Hotin Barış Antlaşması, Dinyester'deki Lehistan-Litvanya-Osmanlı serhaddini belirledi, mamafih kale Osmanlı idaresi altında kaldı.

1673'te, III. John Sobieski (1629-1696) kumandasındaki Lehistan-Litvanya ordusu yeniden Osmanlı ordusuyla karşı karşıya geldi. Birlik galip geldi; hatta kısa müddetliğine de olsa kaleyi zaptetmeye muvaffak oldular. Daha sonra Osmanlılar kaleyi yıkmaya karar vermiş ancak mahalli idareci vazifeyi tamamlamamış ve böylece kale ayakta kalmış.

18. asrın başlarında, Osmanlı İmparatorluğu, Rusya Çarlığının artan kuvvetinden ciddi şekilde endişe duyuyordu. Osmanlılar, Rusların Lehistan-Litvanya Birliği'ne ve ardından nüfusunun büyük bir kısmının Ortodoks Hıristiyan olduğu Osmanlı Boğdan'ına taarruzundan korkuyordu. Ayrıca Türkler, 1700'deki İstanbul Antlaşması'ndan sonra Rusya'ya kaybedilen toprakları geri almak istemişlerdi. 1710'da Osmanlı İmparatorluğu, Rus Çarlığı'na savaş ilan etti ve bir yıl sonra Büyük Petro (1672-1725) Boğdan'ı işgal eden Prut Nehri Seferi'ni başlattı. Seferde Ruslar mağlup oldular ve Osmanlı İmparatorluğu ile yeni bir barış antlaşması imzalamaya mecbur oldular.

Osmanlılar, kuzey serhaddinin rolünü üstlenen Dinyester'deki bütün tahkimatları kuvvetlendirdi. Hotin Kalesi önemli mikyasta yeniden yapıldı ve etrafına yeni bir burç kalesi inşa edildi. Yeni inşa edilen surların yedi burcu ve beş müstahkem kapısı vardı. Şaftın dış tarafı, önünde bir hendek olan bir taş duvarla güçlendirilmişti. Eski kale, bütün sur sistemine bir duvarla bağlanmıştı. 30 hektarlık (74 dönümlük) yeni kompleks, barış zamanında erzak ve mühimmat içeren 20.000 kişilik bir garnizona ve husumetler esnasında 60.000'e kadar askere ev sahipliği yapabilirdi. Kale bir cephanelik fonksiyonunu üstlenmişti.

Sonraki Tarih

18. yüzyılda kale sık sık el değiştirmiştir. 1735-1739 Rus-Osmanlı Savaşı sırasında, Rus birlikleri Hotin yakınlarındaki Stavuchany'de (1739) Osmanlı ordusunu mağlup etti, ardından kalenin Osmanlı garnizonu savaşsız teslim oldu. Aynı sene Belgrad Barış Antlaşması ile Osmanlı garnizonu kaleye geri döndü. 1769'da, 1768-1774 Rus-Osmanlı Savaşı sırasında, Rus ordusu Dinyester'de Osmanlılarla karşı karşıya geldi. Savaş, Osmanlıların yenilmesi ve Hotin garnizonunun geri çekilmesiyle neticelendi. Mamafih Küçük Kaynarca Antlaşması (1774) Dinyester sınırını değiştirmedi ve bu sebeple kale tekrar Osmanlı hakimiyetine girdi.

1787'de Osmanlı İmparatorluğu, evvelki muharebelerde Rusya'ya kaybettiği toprakları geri almak için bir teşebbüste bulundu. Avusturya İmparatorluğu Rus tarafında savaşa katıldı ve Rus-Avusturya ordusu Hotin Kalesi'ni kuşattı ve muhasara etti. Kale teslim oldu, ancak Yaş Antlaşması yine Dinyester serhaddini değiştirmedi ve Osmanlı garnizonu kalenin kontrolünü yeniden eline aldı.

1806'da Rus birlikleri, Dinyester'i geçip Boğdan'a girerek 1806-1812 Rus-Osmanlı Savaşı'nı başlattı. Hotin kumandanı direnişsiz kaleyi Ruslara teslim etti. Sonunda, 1812'de Bükreş Barış Antlaşması altında Hotin resmen Rus İmparatorluğu'nun bir parçası oldu. Daha sonra kale stratejik ehemmiyetini yitirdi; Hotin'de yerleştirilen Modlin Piyade Alayı'nın karargahı ve reviri oldu. Günümüzde, kompleks tarihi bir rezervdir; Kale, 18. yüzyıldaki haline göre restore edildi ve popüler bir turistik yer oldu.

Kale Müdafaa Yapıları

Kale, onlarca yeniden inşa ve iyileştirmeden sonra oldukça kuvvetli bir müdafaa sistemi oluşturmuştur. Kaleyi topçu ateşinden muhafaza etmek maksadıyla, ki kale de bir havzanın ortasında yer aldığından, duvarlar yerden yaklaşık 40 metre (130 ft) yükselmiştir. Kuzey ve batı duvarları küçük bir dere ile çevrilidir ve güney duvarı istikametinde bir hendek mevcuttur.

Duvarlar, kalenin çevredeki tepeleri topçu ateşi ile kaplamasına izin veren beş kule ile güçlendirilmiştir:

• Güney Giriş Kulesi - 18. asrın başlarında inşa edilen kulenin yüksekliği 20 metre, duvarları ise 3-4 metre (10-13 ft) kalınlığındadır. Evvela kalenin girişi kulenin dibindeydi, ancak giriş 19. yüzyılda yeniden inşa edildi, ahşap köprüler eklendi ve giriş şimdiki seviyeye taşındı.
• Demirci (Güneybatı) Kulesi – 18. yüzyılda inşa edilen mevcut kule, 15. yüzyıldan kalma bir kulenin yeniden inşasıdır. Neredeyse 29 metre (95 ft) yüksekliğinde, duvarları 2 metre (6,5 ft) kalınlığındadır. Burası kalenin demirhanesine ev sahipliği yapmaktaydı.
• Kumandan (Batı) Kulesi – 15. asırda inşa edilen kule, doğrudan kumandanın sarayına bağlıydı. Kulenin yüksekliği 62,5 metre (205 ft) ve duvarlar 2 metre (6,5 ft) kalınlığındadır. Kulenin üst katında topçu ateşi için boşluklar vardı.
• Doğu Kulesi – Kule 15. yüzyılın ortalarında inşa edilmiştir. Kulenin yüksekliği 55 metredir (180 ft). İçeride, kule duvarın 6 metre kalınlığında (20 ft) sağlam bir parçasıdır, bu sebeple boşluk seviyesine ulaşmanın tek yolu kale duvarlarından geçmektir.
• Kuzey Kulesi - 15. yüzyılın ortalarında inşa edilen kule, kalenin merkeziydi. Topçu ve tüfek ateşi için kullanılan boşlukları olan dört tabakası vardır. Kulenin duvarları 68 metre (223 ft) yüksekliğinde ve 2 metre (6,5 ft) kalınlığındadır.

Kale Avlusu

Avlu, kumandanın evi tarafından ikiye bölünmüştür. Kalenin en eski kısmı olan kuzey kısmı Dükün veya Kumandanın Avlusu olarak anılırken, kalenin güney kısmı Muhariplerin Avlusu olarak adlandırılır.

Binaların çoğunluğu güney kısmında yer almaktadır:

• Kumandanın evi - 15. yüzyıldan kalma iki katlı saray, beyaz taş bloklar ve kırmızı tuğlalardan inşa edilmiştir. İçeride, saray hane ve bakım bölümlerine ayrılmıştır. Sarayda ayrıca portallar ve beyaz taş çerçeveler vardı, ancak bu unsurların ekseriyeti 19. ve 20. yüzyıllarda kayboldu.
• Kışlalar - Kale garnizonunun iki katlı hayat sahaları, doğu duvarı boyunca 15. asırda inşa edilmiştir. Tarih boyunca birçok kere yeniden inşa edilmiş olan bu yapılar, şu anda bir kale müzesine ev sahipliği yapmaktadır.
• Kale kuyusu - Avlunun ortasında yer alır, 50 metre (164 ft) derinliğindedir ve 15. yüzyıla değin uzanır.
• Kale şapeli – Yapılış tarihi bilinmemekle birlikte, muhtemelen 13. ve 15. yüzyıllar arasında Romanesk ve Gotik mimari tarzlarda inşa edilmiştir. Birçok defa yeniden inşa edilmiş, Osmanlı devrinde camiye tahvil edilmiş ve 19. asrın başlarında tekrar Ortodoks kilisesine dönüştürülmüştür.