Diana, Roma mitolojisinde vahşi hayvanların koruyucu tanrıçası olmasının yanı sıra ay,verimlilik ve doğum tanrıçasıydı ancak kutsal hayvanı geyik olan av tanrıçası olarak daha çok bilinir. Yunan mitolojisinde Artemise denk gelir.
Tanrıları çevreleyen bir çok mitteki gibi Diana ile alakalı mitlerde de hem Roma hem Yunan mitolojisinde kaynaktan kaynağa çeşitlilik gösterir ve bazen çelişir .Zaman ve mekan sık sık uyuşmazlık gösterebilir. Bazen belirli bir mit bir çok kaynaktan toplanarak tek parça haline getirilmiştir. Homeros ve Hesiodos gibi klasik yunan edebiyatının yanı sıra Roma mitolojisi için en iyi kaynaklar Ovidius'un Dönüşümler Destanı ve Aeneid Destanıdır . Bu çalışmalar sayesinde Roma edebiyatı efsanelerle dolu geçmişe bağlı zengin gelenek ve tarih duygusu sağlamıştır.
Doğum & Aile
Diana, Jüpiter ve karanlık gecelerin tanrıçası olan Latona'nın (Roma Mitolojisinde ki karşılığı Leto) kızıydı. Latona aşırı kıskanç olan Juno'nun gazabına uğradı. Jüpiter'in karısı kocasının dalgın bakışlarına zaten hakimdi. Öfke içinde Juno, hamile tanrıçayı ona ölümlü ya da ölümsüz hiç kimsenin ona acımayacağını açıklayarak yeryüzüne sürgün etti. Juno'nun öfkesiyle hareket eden Latona yorgun ve susuz bir şekilde kırsal bölgelerde dolaştı. Nihayetinde bitkin bir şekilde deniz kenarına geldi ki orada denizin tanrısı ve Jüpiterin erkek kardeşi olan Neptün'e (Poseidon'un Roma Mitolojisinde ki karşılığı) yardım çağrısında bulundu. Latona'nın savunmasını duyan ve Juno'nun tehditi'ni görmezden gelen Neptün,Latona'yı Apollon ve Diana'nın dünyaya geldiği Delos Adasına götürmek amacıyla bir yunus yolladı.
Yunan yazar Hesiodos, Teogonisinde ikizlerin doğumuna söyle atıfta bulunmuştur: "Ve leto kalkanı tutan Jüpitere aşık oldu ve doğurduğu çocuklar göğün bütün çocuklarından daha güzeldi: Apollon ve Artemis."(53) Başka bir sözünde Hesiodos Artemis hakkında şöyle bahsetmiştir: "Altın iğli tanrıça... çünkü onun hoşuna giden şey yaydır ve onun yanı sıra dağlarda ki canavarları öldürmektir."(65)
Niobe & Orion
Roma sanatının çoğu eserinde Diana bir yay ve ok kılıfı ile tasvir edilir ve çoğu açıklamaya göre Diana'nın yay kullanma becerisi ikizi olan erkek kardeşi apollon ile eştir. Bu beceri en iyi Niobe ve Orion'un mitlerin de anlatılmaktadır.
Bir gün, gururlu anne Latona çocuklarının güzellik,zeka ve güç açısından çok üstün olduğu konusunda övgülerde bulundu. Kral Tantalos'un kızı olan Niobe bu övgülere itiraz etti. Yedi kız ve yedi erkek çocuğu olan kendini beğenmiş olan anne, iki çocuğu olduğu için Latona ile alay etti. Niobe gaddar bir şekilde tebaasını Apollon ya da Diana'ya tapınmayı yasakladı.;hatta onların heykellerini yıktı geçti.Latona çok öfkelendi ve Apollona ve Dianaya Niobe'nin 14 çocuğunu öldürmelerini söyledi.Annelerinin isteklerine boyun eğmeyen Artemis yedi kızı öldürürken, Apollon yedi erkek çocuğu öldürdü.Tanrılar ağlayan Niobeye acısını göstererek çocuklarının öldürüldüğü Spil Dağında Niobeyi bir heykele dönüştürdü.
Mitin Yunan versiyonunda bazı değişkenlikler bulunmaktadır. Niobe Teb kralı Amphion'un eşidir ve Zeus tarafından Leto'nun iki çocuğu adına Teb'de düzenlenen ve çoğunlukla kadınlar için olan bir festival yüzünden çok öfkelidir. Festival boyunca teklifler Leto'ya onun tapınağında yapılır. Tabi ki Niobe 14 çocuk annesi olduğu için kendisine hiçbir itibar gösterilmemiştir. Leto'yu sinirlendirmek için Niobe çocuklarının daha güzel ve daha güçlü olması ile övünür ve halkının Leto'ya değil de kendisine itibar gösterilmesini ister. Niobe, Leto'yu daha da sinirlendirmek için gelecek yılın festivalini iptal etmeyi planlar lakin şimdilik geceleri ilahilerle dolu geçiyor ama bir gece hiç ilahi olmuyor.Leto gözyaşları içinde kalıyor ve ikiz kardeşler Apollon ve Artemis annelerinin hakaretlerinin öcünü almaya yemin ederler.Yedi oğlan birer birer Apllonun oklarını takılır. Niobe oğulları yerde ölü bir şekilde yatarken bile hala yedi kız çocuğunun daha iyi olmasıyla övünür.Bunu duyan Artemis Niobe'nin yedi kız çocuğunu ortadan kaldırır ve biri de annesinin kollarındadır.
Endymion
Evlenmeyi asla kabul etmeyen Diana, babasından bakire kalmak için izin almıştır ve böylelikle Minerva ve Vesta gibi bakire tanrıçalara katılmıştır.Bir gece ay tanrıçası olarak süt beyazı atları ile gökyüzünde dolaşırken genç ve güzel olan çoban çocuğu Endymio'nu yamaçta uyurken gizlice gözetledi. Çocuğun güzelliğinden etkilenen Diana at arabasını durdurdu,eğildi ve genç çocuğa bir öpücük kondurdu. Kısmen uyanan Endymion tanrıçayı anlık bir şekilde gördü ama bunun sadece bir rüya olduğunu düşündü. Diana geceden geceye genç çocuğun yanına geri geldi ve ona öpücük kondurdu sanki onu bir büyü, uyandırmaktan alıkoyuyor gibiydi.Onun güzelliğinin tuzak ve baskı ile bozulacağı korkusuyla Diana onu sonsuz bir uykuya daldırdı. Latmus dağında ki mağaraya onu götürerek her gece onu ziyaret etti.
Orion
İkinci bir mitte Orion ve köpeği avlanırken Diana'nın perileri olan yedi Pleiadesleri (Atlas'ın kızları) gizlice gözetlemişlerdir. Orion onlara yaklaştıkça onlar kaçtılar ama Orion hala taki etti. En sonunda bitkin düşen periler daha fazla uzağa gidemediler ve Dianadan yardım istediler. Diana onları güvercine dönüştürdü.Uçup havaya karıştılar ve bir takım yıldızı haline geldiler.
Orion en sonunda aşkı Chios Kralı'nın güzel kızı olan Merope'de buldu ama onunla evlenmek için kahramanca bir eylem göstermek zorundaydı ama beklemeye niyeti yoktu onun yerine Merope'yi kaçırdı.Bu süreç uzun sürmedi. Ardından yakalandı; cezası kör olmasıydı. Dünyayı tek başına ve hiçbir yardım olmadan gezmeye zorlatıldı. Buna bir çare bulmayı uman Orion nihayetinde kör gence acıyan Kikloplarn mağarasına geldi. Kikloplar onu güneşe götürdüler ve güneşin parlaklığı onun görme yeteneğini yeniden kazanmasını sağladı. Orion daha sonrasında avcılığa geri döndü. Avlanmaya çıktığında Diana ile tanıştı. Avlanmaya olan karşılıklı tutkuları Diana'nın erkek kardeşinin onaylamadığı bir aşk ilişkisine yol açtı. Bir gece Apollon kız kardeşinin yay kullanma becerisini değiştirdi. Apollon kız kardeşine denizin çok uzağında duran küçük bir hedefi vurmasını söyledi. Diana tabi ki vurdu ama vurduğu hedefin gece yüzmek için dışarı çıkan Orion olduğu ortaya çıktı. Kederlenen Diana Orion ve Sirius'u bır takım yıldızı haline dönüştürdü.
Actaeon
Diana'nın en çok bilinen mit'lerinden biri Akteon'dur. Gökyüzünden uzun bir yolculuğu tamamladıktan sonra Ay tanrıçası ve onun perileri av'a giderdi. Bir gün bir dağ havuzu'na rastladılar ve yüzmeye karar verdiler. Bu esnada Akteon ve arkadaşları geyik avlıyorlardı. Ovidius (M.Ö 43 - M.S 17) Dönüşümler adlı eserinde bu hikayeyi şöyle aktarmaktadır: "Genç Akteon iz bırakılmayan çorak bir arazide ilerlerken yanındaki yoldaşlara dostça bir şekilde konuşma yaptı." Bu esnada karşılarına bir vadi çıktı. Burası Diana'nın kutsal mekanıydı. Diana ve onun perileri yüzerken Akteon tesadüfen mağaraya girdi. Periler Diana'yı korumaya çalıştılar. "... Diana biraz geri çekildi ve bakışlarını geri çevirdi ve oklarını hazır tutmak istemesine rağmen elinde ki suyu alıp genç adamın yüzüne fırlattı. Akteon artık arkadaşlarına ne gördüğünü anlatmak için serbestti ama anlatamadı: Geyik boynuzları çıktı,elleri ayak haline geldi,kolları ve ayakları yer değiştirdi. Akteon firar etmeye kalkıştı ama "ta ki vücudunda yara açılacak yer kalmayana kadar tazılar dişlerini sapladılar." (48-50)
The Trojan War
Truva Savaşında bulunan bulunan Diana, Yunanlılar ile anlaşmazlığa düşmüştü. Yunan ordusunun kibirli komutanı olan Agamemnon,daha iyi bir avcı olduğunu iddia eden Diana'ya hakaret etmişti. Onun bu hakaretine öfkelenen Diana, suları durulttu ve böylelikle Yunan gemilerinin sefere çıkmasına alıkoydu. Kahin,Agamemnon'a tanrıları sakinleştirmenin tek yolunun büyük kızı Iphigenia'yı kurban etmek olduğunu söylemişti. Çok az seçeneği olduğunu farkeden Agamemnon kızını çağırıp ona Yunan kahramanı Akhilleus ile evleneceğini söylemişti. Agamemnon'un kızı geldiğinde hemen altar'a kurban edilmek için götürüldü ama Diana onun yerine bir geyik koyarak araya girdi. Artık Diana'nın tapınağında rahibe olacaktı. Rüzgarın yeniden başlamasıyla Yunanlılar Truva'ya doğru yelken açtı.
Virgil'in( M.Ö 70-19) Aeneid Destanı Truva'nın düşüşünden sonra kaçan ve önce Kartaca'ya daha sonrasında İtalya'ya yerleşen Truva savaşçısı Aeneas'ı anlatır. Bir kehanet der ki onun soyundan gelenler (Remus ve Romulus) Roma şehrini kuracaktı. Aeneas ve Troya'lı dostları ile yarımada seyahati boyunca yaptıkları seyahatlerde Tiber Nehrine ve Latium krallığına varırlar. Juno tarafından başlatılan bir savaş ile karşı karşıya kalırlar ve savaş ilerledikçe Latium'un ordusu ve Volscian ordusu komutanı Camilla Arrunlar tarafından öldürülürler. Bu yüzden Diana'nın kalbi kırılır çünkü Camilla onun en sevdiği kişiydi. Diana perilerinden birisi olan Opis'e ölen savaşcıya olan tutkusunu anlatır:
Camilla savaşa ve onun vahşetine gidiyor. O benim için değerli,kızım,her şeyin ötesinde; ve yine de kuşandığı silahlar bile kurtaramadı...(276)
Diana, Camilla'nın babasını ve onun bebek kızını kurtarmak için tanrıçaya yalvarışını anlatır. Onu mızrağına bağlamış ve dua etmiştir:
Ey ormanların koruyucu olan bakire Diana,Ben babası,bu bu çocuğu senin hizmetine adıyorum.Düşmandan kaçan bir yalvarıcı olarak tutunduğu ilk dal sensin.Sana yalvarıyorum, Ey tanrıça onu senin için kabul et,şimdi onu rüzgarlara teslim ediyorum.
Diana ekledi: " Diana'ya yalnız başına hizmet etmekten, sonsuza kadar bakire kalmaktan, iffet ve kovalamacaya itaat etmekten çok memnundu."(277) Camilla'nın ölümünün intikamını almak adına Opis dünya'ya gönderildi.
Yayımı ve kılıfımı al:İntikam okunu ger:Onun kutsal bedenini yaralayan ve kirleten o adamdan benim için dehşetle öç al.(277-278)
Conclusion
Erkek kardeşi Apollon ve diğer Roma Panteon'unda bulunan diğerleri gibi Diana Jüpiter'in karısı'nın gazabından kurtulmuştu.Hiç evlenmeyi istemeyen Diana bakireydi ve yay ve ok kılıfı ile tasvirlenen av tanrıçası oldu ve kardeşi Apollon kadar yay becerisi iyiydi. Bazı zaman şefkatli davranışlara sahip olsada kişiliğinin daha karanlık bir yönünü göstermeye daha yatkındı. Niobe'nin yedi kızını öldürürken hiç merhamet göstermedi. Agamemnon'un kabadayılığı kendi kızının ölmesine sebep oldu ve Acteon Diana'yı yüzerken gördü ama kendi hayatını kendi av köpekleri tarafından öldürülmesine sebep oldu. Camilla öldürüldüğünde av tanrıçası intikam almak istedi. Diana güçlü, kuvvetli bir tanrıçaydı, diğer tanrı ve tanrıçalara eşitti.( ve bazı özellikler de daha iyiydi.)
