Aria

Aria (veya Areia) her zaman, bugün Afganistan'daki Hari Rud olan Areios Nehri (Hari Nehri) çevresindeki alan olarak bilindi. (Arrian, Anabasis IV.6.6). Margos Nehri'nin başladığı yer olan Margiana ve Baktriya tarafından kuzeyden sınırlanmıştır. Batıda ise büyük Karmanya çölü; güneyde Drangiana ve doğuda güçlü Paropamisadai dağları tarafından sınırlanmıştır. Areios, kara boyunca akan bölgenin bel kemiğiydi: Aria, nehrin tarih boyunca önemini gösteren modern Herat eyaletine neredeyse tam olarak karşılık gelmektedir.

Aria'nın en verimli kısmı, Areios'un her iki kıyısı boyunca yaklaşık 150 km olan oldukça dar bir arazi parçasıydı. Avesta'da bazı göllerden bahsedilse de (Vendidad, Fargard I.9), geçtiği hattın hiçbir noktasında vadi 25 km'den daha geniş değildi. Bununla birlikte, nehriyle güçlü bir şekilde bağlantılı olan bölgenin verimli olduğu ve dünyanın en iyi şaraplarından bazılarının üretildiği biliniyordu. Başkenti, antik Artacoana olarak da bilinen Alexandria Ariana (modern Herat) idi. Batlamyus'a (VI.17) göre toprak, kasaba ve köylerde yerleşik Aryanların meskûn olduğu nehir kenarındaki alan ile çevredeki dağ ve çöllerdeki göçebe kabileler arasında bölünmüştü. Batlamyus birçok şehri listeleyerek bölgenin o dönemde güç sahibi olduğu fikrini doğruladı.

Tarihçe

Nüfusu, ovada bulunan sayısız kasabadaki yerleşik halde yaşayan insanlar ile çöllerin ve dağların göçebe insanları arasında bölündü. Tarihi, Persler, Yunanlar, Partlar ve Sakalar arasında aynı taslağı yeniden üretti. Erken Aria hakkında çok az şey bilinmesine rağmen, bölge II. Kiros tarafından fethedildiğinde bir Pers satraplığı haline geldi. Artacoana (modern Herat) bölgenin başkenti oldu. Aria, o sırada Ahameniş İmparatorluğu'nun (M.Ö. 550-330 civarları) önemli bir parçasıydı ve Strabon (XI.10.1) Drangiana'nın Aria'nın idari bir parçası olduğunu bile anlatmaktadır. Aryanların Ahameniş sanatında Susa ve Persepolis'teki temsillerini görmek mümkün olduğu gibi aynı zamanda Aryanların kuzey İskit halklarından güçlü bir şekilde etkilendiği de görülmektedir.

Büyük İskender Orta Asya'yı işgal ettikten sonra, M.Ö. 330'da Aria'ya geldi ve bölgenin satrapı olan Satibarzanes tarafından karşılandı. Arrian (Anabasis III. 25) bize satrapın İskender'e ihanet ettiğini, bu yüzden Makedon'un Artacoana'yı kuşatmak zorunda kaldığını söyler. İskender, Artacoana'yı almak için kuşatma kulelerini kullanmış ve şehri ele geçirmişti. Bölgenin sakinleri öldürüldü veya köle olarak satıldı. Boş kasaba yeniden inşa edildi ve İskenderiye olarak adlandırıldı. Aria, Seleukos İmparatorluğu'nun en doğu bölgelerinden biriydi (M.Ö. 312-63), ancak bölge M.Ö. 303'te Hint kralı ile Selevkos I. Nicator arasındaki savaştan sonra kısmen Chandragupta Maurya'ya verildi (Strabo XV.2-9).

Diyodot, M.Ö. 250'de Baktriya'yı bağımsız hale getirdiğinde, Aria, Grek-Baktriya kralları tarafından hızla fethedildi ve yönetildi. Grek-Baktriya krallarından bildiğimiz tek savaş, Aria'da, Antiochos III ile Euthydemos arasında, Euthydemos'un katafraktlarının Seuleukos süvarileri tarafından ezildiği savaştı (Polybius, "Histories", X.27-31). Kaynaklar yeterli değil ancak bölge, M.Ö. 140'larda Partlar Grek-Baktriya topraklarını işgal edene kadar Yunan kontrolü altında kalmış gibi görünmektedir. Sonraki yıllarda, kuzey Yuezhei tarafından itilen Saka grupları bölgeye yerleşmeye başladı. Sakaların Aria'yı ne ölçüde kontrol ettiğini bilmiyoruz ancak görünüşe göre bölge, Mithridates'ten bu yana ve daha sonra Kuşan yönetimi altında tarihlerinin büyük bir kısmı boyunca hemen hemen Partların bağımlılığı olarak devam etti.