Northumbrialı Oswald

Northumbrialı Oswald (604-642), 7. yüzyılda yaşamını sürmüş bir Anglo-Saxon kral ve azizdi. 633 yahut 634 yılında, Gwynedd Kralı Cadwallon ap Cadfan'a karşı kazandığı zaferin ardından Northumbria tahtına oturmuştur. Oswald, sadece Northumbria konumlu krallıklar olan Bernicia ve Deira'ya hükmetmemiş, ayrıca günümüz İngiltere'si, Galler'i ve İskoçya'sının kimi bölgelerinde de otoritesini hissettirmiştir. Ayrıca, Oswald'ın saltanatı Northumbrialı tarihçi Bede tarafından da övgüye layık görülmüştür ve Bede'nin Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum (Ecclesiastical History of the English People) (Tr: İngiliz Halkının Kilisi Tarihi) eserinde de ismi geçen mühim şahsiyetlerden birisidir. Kral Oswald, krallığında Hristiyanlığı yaymaya aktif olarak özen göstermiştir. Takvimler 642 yılını gösterdiğinde ise Mersiyalı kral Penda'ya karşı verdiği Maserfield Savaşı'nda öldürülmüştür. Ölümünü müteakiben, Oswald bir aziz ve şehit olarak anılmaya başlanmıştır. Halkın her kesiminden kendisinin emanetlerine saygı gösterilmiştir.

Geçmişi, Erken Yaşamı ve Sürgünü

Oswald'ın hayatta olduğu dönemlerde yaşadıkları bölgeyi tanımlamak için kullanılan "Northumbria" kelimesi henüz kullanılmamaktaydı. O zamanlar bu bölge Humber Nehri'nin kuzeyinde bulunanan iki ayrı krallıklar olan Deira ve Bernicia'dan ibaretti. Humber'ın kuzeyindeki toprakları tanımlayan "Northumbria" kelimesi muhtemel olarak 8. YY'da kullanılmaya başlandı. Deira Krallığı, Humber Nehri'nin kuzeyinden Tees Nehri'ne dek uzanırken, Bernicia ise Deira Krallığı'nın kuzeyinde kalacak şekilde konumlanmış olup Tees Nehri'nden Firth of Forth'a dek uzanmaktaydı. Bu iki saygıdeğer krallıkların hanedanları, eski kaynaklarda, Saksonlar olarak değil, Anglolar soy kimliğiyle anılmışlardır. Ayrıca, bu iki hanedanlık birbirine düşmandı ve 6. YY'ın sonlarından 7. YY'ın büyük bir kısmına dek sürekli savaş halindeydiler.

Oswald, Bernicialı Aethelfrith ve Acha'nın yedi evladından biri olarak dünyaya gelmiştir. (Genelde doğum tarihi 604 olarak kabul edilir.) Ağabeyi Eanfrith'in başka bir anneden olma olduğu düşünülür. Buna ek olarak, Eanfrith, Oswald ve Oswiu dışındaki çocuklar hakkında pek az şey bilinir. 604 yılında, fetih sonucu olması muhtemel, Aethelfrith'in tahtının ayakları Bernicia'dan Deira'ya da uzanmıştır. Tahttan indirilmiş bir kralın kızı ve Deiralı Edwin'in kız kardeşi olan Acha ile evlenerek iki hasım krallığı saltanatı altında birleştirmiştir. Bu olayın akabinde Edwin güneye firar etmiştir. Birkaç yıl boyunca, Edwin sürgün hayatını yaşarken Aethelfrith onu öldürtmeyi planlamıştır. Nihayetinde Edwin, Doğu Anglialı Raedwald tarafından kabul görmüştür. Ardından Raedwald Aethelfrith'in Edwin'i öldürtme talebini reddetmekle kalmayıp Aethelfrith'i 616'da Idle Nehri dolaylarındaki bir muharebede bozguna uğratmış ve öldürmüştür.

Tıpkı yıllar önce dayılarının başına geldiği gibi, Aethelfrith'in ölümü oğullarını sürgüne zorlamıştır ve rotaları kuzey toprakları olmuştur. Oswald sürgün zamanlarını batı İskoçya'nın çoğunu ve İrlanda'nın bir kısımını kaplayan bir Gal krallığı olan Dal Riata'da geçirmiştir. Kendisi burada bir pagan babanın oğlu olarak büyümüş olmasına karşın Hristiyanlık dinine geçmiştir.

Heavenfield Savaşı ve Kral Oluşu

Ekim 633'de Edwin, Hatfield Chase Savaşı'nda, Mersiyalı Penda ve Gwyneddli Cadwallon'un önderliğindeki bir müttefikler ordusuyla karşı karşıya gelmişti. Adı geçen savaş Edwin ve ordusu için ağır bir bozgun olmuş; Savaş sonunda Edwin'in kellesi alınmış ve ordusunun büyük bir kısmı yok edilmişti. Bir zamanlar Edwin'in tacı altında birleşmiş olan Deira ve Bernicia Krallıkları bir kez daha iki ayrı saygıdeğer hanedanlık olarak ayrılmışlardı. Edwin'in kuzeni Osric'in Deira'yı yönettiği sıralarda Oswald'ın ağabeyi Eanfrith Bernicia tahtına oturmak üzere sürgünden dönmüştü. Penda'nın Mersiya'ya geri döndüğü düşünülürken Cadwallon Northumbria'nın bu iki krallığına karşı kılıç sallamaya devam etmişti.

Bede'ye göre, Osric ve Eanfrith krallıklarını sadece yaklaşık bir yıl kadar yönetebilmişlerdi. (632 yada 633). Bunun yanında Bede, bu iki önemli şahsın utanılası bir şekilde Hrıstiyan inançlarını terk ederek geleneksel pagan inançlarını benimsediklerini de yazmıştır. Hatta ve hatta Bede, Osric ve Eanfrith'in bu hazin sonlarının sebebinin dinden dönmelerinin bir cezası olduğunu düşünmüştür. Bir gün Osric, Cadwallon'u isimsiz bir kale yahut şehirde kuşatmıştır lakin Cadwallon'un emrindeki askerler Osric'e karşı saldırıya geçerek onu ve adamlarını kılıçtan geçirmişlerdir. Aynı yılın başka bir gününde, Eanfrith yanına sadece on iki askerini alıp bir zeytin dalı uzatmak için Cadwallon'un huzuruna çıkmıştır ancak Cadwallon, Eanfrith'i ve yanında getirdiği bir avuç askeri öldürtmüştür.

Eanfrith'in ölümünün ertesinde, Oswald sürgünden dönmüş ve Bernicia tahtında hak talep etmiştir. Bede, Oswald'ın Bernicia'ya çok küçük bir orduyla geri döndüğünü yazmıştır. Ek olarak, bu küçük ordunun İskoç ve Pikt müttefiklerce de desteklenmiş olması muhtemeldir. Oswald, Cadwallon ve ordusuyla Hexham'a yakın bir lokasyon olan Heavenfield'da karşı karşıya gelir. Bede, Cadwallon'un çok daha büyük bir orduya sahip olsa da tanrının Oswald'ın tarafında olduğunu yazmıştır. Savaştan önceki gece, Oswald ve savaşçıları büyük, odundan bir haç dikmiş ve mutlak zafer için tanrıya dua etmişlerdir. En azından bir rivayete göre o gece Oswald'a Aziz Columba'nın ruhu görünmüş ve ona muzaffer olacağını müjdelemiştir.

Ertesi gün Heavenfield Savaşı vuku bulmuş ve Oswald'ın ordusu sonucunda Cadwallon'un da öldürüldüğü ezici bir zafer kazanmıştır. Oswald'ın dava arkadaşlarının her biri savaş sonrasında vaftiz edilmeyi kabul etmiş ve Oswald, Bernicia ve Deira Krallıklarının tahtına oturarak Northumbria krallıklarını tekrar aynı çatı altında toplamıştır. Bede, Oswald'ın komşu Kelt toprakları da dahil olmak üzere neredeyse her Anglo-Sakson krallıkları üzerinde "imperium" (egemenlik) kurmuş olduğunu iddia etmiştir. Ayrıca Oswald, Anglo-Sakson kayıtlarında ''Bretwalda'' olarak anılır. ''Bretwalda'' (brytanwalda veya bretenwealda) terimi, Oswald'ın Britanya'nın fiili hükümdarı olmasına atıfta bulunur ve Bede'nin imperium kavramıyla bezner manadadır.

Oswald ve Hrıstiyanlık İnancı

Ondan önce yaşamış çok az sayıdaki kuzeyli Anglo-Sakson kralları gibi Oswald da Hrıstiyanlık inancını tam olarak benimsemiştir. Bede, Historia Ecclesiastica'da ele aldığı Oswald'ı tüm kralların en aziz olanı olarak itibar göstermiştir. Babası bir pagan olarak ölmüş ve dayısı Edwin de sadece kral olmadan hemen önce vaftiz edilmişken Oswald tahtına oturmadan hatrı sayılır derecede uzun bir zaman önce vaftiz olmuştur. Dal Riata ve çevresinde geçirdiği zamanların neticesinde Oswald, Iona Manastırı merkezli Kelt Hrıstiyan inancını benimsemiştir. Bu şahsına münhasır inanış biçimi, 597 yılında Aziz Augustine the Lesser tarafından kurulmuş Canterbury merkezli, Roma odaklı inanış biçiminden hayli farklıdır. Gruplaşmaların arasındaki bu düşmanlık durumu 664'de Whitby Sinodu'nda sona ermiştir.

Oswald, Canterbury yerine Iona'dan piskopos talep etmiştir. İlk olarak, manastır Corman adında haşin ve sert mizaçlı bir adam göndermiştir. Bu suretle, kendisi Iona'ya geri gönderilmiş ve erine Aidan göreve gelmiştir. Northumbria'ya varması üzerine, Aidan'ın piskoposluk bölgesi Bamburgh tahtına pek de uzak konumda bulunmayan Lindisfarne Adası'nda kurulmuştur. Roma kilisesine daha yakın olan Bede, Kelt Hrıstiyanlık geleneğini zaman zaman eleştirse de Aidan'a muhteşem bir hayranlık beslemiştir. Ek olarak Bede, Aidan'ın İngilizce konuşamıyor olmasından ötürü Oswald'ın onun hutbelerini dinlemek için uzaklardan çevirmen getirttiğini de yazmıştır.

Ayrıca Bede, Oswald'ın muhtaçların dostu olduğunu da vurgulamıştır. O kraldır ki Hristiyanlık inancına kendi krallığının sınırları dışındakileri de aktif bir şekilde teşvik etmiştir. Kendisi, Batı Sakson kralı Cynegils'in (611-642) Dorchester'daki vaftiz töreninde vaftiz babalığı yapmış ve ayrıca Cynegils'in kızıyla evlenmiştir. Bu olay, saltanatı döneminde diğer Anglo-Sakson krallıkları üzerindeki baskın statüsüne kanıt niteliği taşımıştır.

Ölümü

Oswald Maserfield (Maserfelth) Savaşı'nda hayata gözlerini yummuştur. (Tarih olarak 5 Ağustos 641 mi yoksa 624 yılı mı olduğu kesin değildir.) 38 yaşında öldüğü ve ölümünden önce sekiz sene saltanat sürdüğü Bede tarafından anlatılmıştır. Muharabe hakkında günümüze çok kısıtlı bilgiler ulaşabilmiş olsa da, bu muharebe Oswald'ın birlikleri ve kabaca dokuz yıl önce dayısı Edwin'e karşı müttefiğiyle beraber zafer elde etmiş Mersiyalı Penda arasında gerçekleşmiştir. Bede, Oswald'ın ölümleri ardından savaşçılarının ruhlarının tanrı tarafından kutsanması için dua ettiğinden de bahsetmiştir. Çarpışmanın sonrasında, pagan Penda, Oswald'ın başını omuzlarından, ellerini de kollarından ayırmış ve adeta savaş ganimetleri gibi sergilemiştir. Bu olay, bazı otoriteler tarafından pagan tanrısı Woden'e adanmış muhtemel bir adak adama eylemi olarak yorumlanmıştır.

Muharebenin gerçekleştiği yer tam olarak bilinmese de geleneksel olarak günümüz Oswestry'si olarak tanımlanır. Oswald'ın yaşamını yitirdiği vakitte burası bir Gal krallığı olan Powys Krallığı sınırları içerisinde yer almaktaydı. Bu da Oswald'ın kimi zaman sınırlarını genişletmek amacıyla da savaştığı fikrini öne sürer ve Bede'nin ona yakıştırdığı aziz kral sıfatıyla çelişir. Aynı zamanda bu durum Gal birliklerinin bu savaşta Penda'yı Oswald'a karşı desteklemiş oldukları fikrini de öne sürer. Bede, Oswald'ın öldüğü sırada tamamen haklı bir savaş verdiğini yazmış olsa da konu savaşın nedenlerine geldiğinde neredeyse sessiz kalmıştır.

Oswald'ın ölümü, tıpkı dokuz yıl önce Edwin'in ölümüyle de olduğu gibi Northumbria egemenliğini tuzla buz etmiştir. Bernicia ve Deira, Oswald'ın erkek kardeşi Oswiu'nun Bernicia tahtına çıkmasıyla da birlikte tekrar iki ayrı hanedanlık olarak ayrılmıştır. Penda ve buyruğu altındaki Mercialılar ise gelecek on yılın büyük bir kısmında çevre krallıklar üzerinde hatrı sayılır büyüklükte bir baskı kurmuştur. Oswiu'nun Penda'yı bozguna uğratıp öldürmesi ise ancak 655 yılındaki Winwaed Savaşı ile gerçekleşebilmiştir.

Anısı ve Northumbrialı Oswald'a Hürmet

Oswald'ın azizliği, Maserfield'deki ölümünden kısa bir süre sonra kabul edilmişti. Bede, Oswald'ı henüz daha yaşamında kutsal olarak tasvir etmeye özen göstermiş ise de, o ve daha sonraki vakanüvisler, onun şehitliğiyle ilintili bir mucizeler silsilesi olduğunu anlatmışlardır. Oswald'ın öldürüldüğü yerdeki toprağın mucizevi iyileştirici özelliklere sahip olduğundan bahsedilmiştir. 12. YY'da yaşamış bir keşiş olan Durhamlı Reginald'a göre, Oswald'ın sağ kolu bir kuş tarafından taşınmış ve bir ağacın yanına düşmüş. Oswald'ın kolunun indiği yerden bir su kaynağı fışkırmış ve hem kaynak hem de ağaç iyileştirici güçler meydana getirmeye başlamışlar. Bunun yanında, Heavenfield'deki çarmıhtan gelen kıymıkların da iyileştirici güçler sergilediğinden bahsedilmiştir. Ayrıca, Oswald'ın kalıntılarının mucizevi özellikler barındırmasının, pagan Cermen krallık anlayışlarını yansıtıp yansıtmadığı konusunda bazı bilimsel tartışmalar da olmuştur.

Oswald'ın kalıntıları birkaç kez yer değiştirilmiştir. Bede'nin bilgisine göre, Oswald'ın bedeni Lindsey'deki Bardney Manastırı'na getirilmiştir ancak buradaki rahipler Oswald'ın hüküm sürdüğü yıllarda Lindsey Krallığı'nın bir düşmanı olduğundan bedeni ilk seferde manastırlarında kabul etmemişlerdir. Fakat, Oswald'ın bedenine vuran mucizevi bir ışık huzmesi onun bir aziz statüsüne sahip olduğunu doğrulamış ve papazların fikrini değiştirmiştir. İngiltere'de ve kıtada aksini söyleyen birkaç kilise olsa da Oswald'ın başının Durham Katedrali'nde gömülü olduğuna inanılır. Anlatılanlara göre sağ kolu da ölümünden sonra hiç çürümeden aynı formunu korumuş ve saklanmak üzere Peterborough Manastırı'nda yerini almıştır. Oswald Günü, her ağustos ayının beşinde kutlanır.

Oswald'ın Hrıstiyan aziz kral sıfatı yeni jenerasyonların hafızalarında büyük yer edinmiştir. Sadece Northumbria'dan başlayıp tüm İngiltere'yi içine alan Hrıstiyanlığı yayma çabaları değil, aynı zamanda örnek bir Hrıstiyan kral olması da yeni nesiller için son derece önem arz etmiştir. Bede'nin nezdinde, Oswald, münasip bir kral olmanın somut bir örneği olmuştur. Wessex hanedanlığı, Oswald'ı 9. ve 10. YY'larda kendilerine rol model olarak almış ve ondan etkilenmişlerdir. Wessex hanedanlığı, Oswald'ın kalıntılarını inşa ettirdikleri kiliselerde saklama zahmetine girişmiş ve o kiliselerden biri olan Gloucester'daki Aziz Oswald Manastırı'nın kralın adını taşımasına karar vermiştir. Aethelstan (924-927), Oswald ekolünün hayranıydı. Oswald'ın mirasının ne kadarının kendi eylemlerinden veya ne kadarının Bede'nin etkili portresinden kaynaklandığı tartışma konusu olmuştur. Her iki durumda da, pagan bir düşmana karşı savaşta şehit edilen aziz kral figürünün, sonraki yüzyıllarda Hristiyan İngiliz krallarının kafir Viking istilacılarıyla mücadele ettiği zamanlarda yad edip cesaret bulacakları metanetli bir sembol haline geldiği kanıtlanmıştır.