Hera

Hera, (Romalı adı Juno’dur) Yunan tanrılarının kraliçesi ve Zeus’un karısıdır. Evlilik ve aile tanrısı olan Hera, doğum yapan kadınların koruyucusu olup ideal bir kadını temsil eder. Her ne kadar kendisi sadık olsa da, Hera özellikle kocasının sevgililerine ve ondan olan gayri meşru çocuklarına karşı kıskançlığı ve intikamcı doğasıyla ünlüydü.

Aile İlişkileri

Yunan mitolojisinde, Hera, Kronus ve Rhea’nın kızı, hepsi Zeus’tan olan, Ares (savaş tanrısı), Hebe (gençlik tanrıçası) ve Eileithya’nın (doğum tanrıçası) da annesi olarak bilinir. Hera, tıpkı Zeus’un Athena’yı tek başına doğurması gibi, metalürji (metal bilimi) tanrısı olan Hephaistos’u tek başına doğurmuştur. Ancak Hera, çirkinliğinden dolayı Hephaistos’u Olympos Dağı’ndan atmıştır. Dünyaya çarpan tanrı Hephaistos ise topal olmuştur. Diğer anlatılarda ise Zeus’un Hephaistos’u topallığından dolayı cennetten attığı söylenir. Nasıl olursa olsun, Hephaistos annesine karşı kin tutuyordu ve hatta onu özel bir tahta hapsetti. Hera o tahttan sadece oğluna Afrodit’le evlenme sözüne karşılık salıverildi.

Zeus’un sadakatsizlikleri

Hera sürekli kocası Zeus’un sadakatsizlikleriyle uğraşıyor ve genellikle intikamını hızlı bir şekilde alıyordu. Leto, Hera tarafından öyle bir cezalandırılmıştı ki, hamile tanrıçaya sığınak olacak herhangi bir ülkeye lanet yağdıracağının sözünü verdi. Leto, aylarca başıboş dolaştıktan sonra anca oğlu tanrı Apollo’yu doğurabileceği Delos adında bir yeri bulabildi. O zaman bile Hera, kızı Eileithyia’ya doğumu dokuz aya kadar uzattırmasını sağladı.

Çokça ünlü olan mitlerin birçok versiyonunda, Hera, Zeus ve Io da dahildi. Bazı anlatılarda, tanrıların kraliçesi hem rahibesi hem de Argos’un eski prenseslerinden olan Io’yu, Zeus’un ilerlemesini durdurabilmek için, ineğe çevirdi. Fakat bazı versiyonlarda ise ya onunla gizli buluşabilmek için ya da Hera’yı, Io ile ilgilenmediğine ikna edebilmek için, ineğe dönüştürenin Zeus’un kendisi olduğu anlatılıyordu. Ancak, Hera onların birbirlerine yaptıkları kurları fark etti ve yüz gözlü Argos’u başına dikerek, ineği kendi gözetimi altına aldı. Daha sonra Zeus Hermes’i, Argos’u uyuşturup öldürmesi için işe aldı. En sonunda Yunan tanrıçası, altta kalmamak adına zavallı Io’ya musallat olması için sürekli at sineği gönderdi.

Hera’nın kıskançlığından nasibini alan bir başka kişi ise Semele’di. Hera, Semele’i, Zeus’tan tüm tanrısal ihtişamıyla göstermesini istemesi için kandırdı ve o görünüm anında onu yok etti. Callisto, Hera’nın gazabına uğrayıp ayıya dönüştürülen ve Artemis tarafından avlanan, Zeus’un sevgililerinden bir başkasıydı. Zeus ise ona acıdığından, daha sonraları Callisto’yu, Ayı takımyıldızına dönüştürdü.

Hera, Alkemene’den, özellikle gazabını oğlu Herkül’e yönlendirerek, Zeus’un sadakatsizliği yüzünden, aldığı intikam ile kendisini iyice aştı. Hera, kuzeni Eurystheus, Tiryns’in tahtında hak iddia edebilmesi için doğumunu erteledi. Uyurken bebeği öldürmeleri için iki yılan gönderip Alkeme’nin delirmesine ve hem karısını hem de çocuklarını öldürmesine neden oldu. Eurtheus’a, ölümcül olmasını umduğu on iki tehlikeli iş gücü yüklettirdi. Lerna’nın Hydra’sını Herkül’ün memleketindeki yerlilere, Amazonları ise, Hippoyta’nın kuşağını aramaya gittiğinde kahramana karşı da kışkırttı. Hera, Herkül’ün savaşmak zorunda kaldığı Nemea’yı dehşete düşüren aslan ve Gaia’nın düğün hediyesi olan, tanrıçalarının kutsal elma ağacını koruyan Ladon ejderhası gibi bazı vahşi canavarlardan da sorumluydu. Hera’nın iyiliğinin dokunduğu bir başka panhelenik kahraman ise, Altın Post’uyla ünlenen Jason’dı. Kahraman, tanrıça yaşlı bir kadın kılığına bürünüp tehlikeli bir nehri geçmek istediğinde ona bilmeden yardım etti ve tanrıça o saatten sonra her ihtiyacı olduğunda yanında olacağının sözünü verdi.

Tanrıların kraliçesinin son iki kurbanları, Hades’te, Hera’yı baştan çıkarmaya çalışmasının cezası olarak sürekli dönen bir tekerleğe bağlı olan Ixion ve aynı düşüncesizlikten dolayı bir kayaya bağlanıp, karaciğerinin akbabalar tarafından yenilmesi cezasına çarptırılan Tityos’tu.

Truva Savaşı

Homer’ın İliad’ında anlatıldığı üzere Hera Truva Savaşı hikayesinde önemli bir baş kahramandı. Tanrıça, Akheanlıları destekleyerek sürekli diğer tanrılarla birlikte, Truvalı prens Paris’in, en güzel tanrı olarak onun yerine Afrodit’i seçmesini hala affedemediği için, Truva’nın çöküşüne dair planlar yaparlardı. Hera, İliad’da ismi geçen üç şehrin kendisi için önemli olduğundan bahseder. Argos, Sparta ve Mycenae (ya da Mykene). Ayrıca, Zeus Kronos ile savaşırken, küçükken onun Okyanus ve Tethys tarafından yetiştirildiği de söylenir. Homer, Hera’yı genellikle ‘beyaz silahlı’, ‘öküz gözlü’ ve ‘Argoslu Hera’ olarak tasvir eder. Hedios, Thegonia’sında Hera’dan ‘Argos’tan’ ya da çoğunlukla ‘Altın sandalet’ olarak bahseder.

Kutsal Yerler

Yunan inancında Hera önemli bir figürdü. M.Ö 8. Yüzyıldan bir tanrıçadan ele geçirdiği sığınak olan Argos’un patronuydu. Onun adına atfedilen Olympia (M.Ö 650-600) tapınağına da sahipti. M.Ö 7. Yüzyılda ise Tiryns, tanrıça için önemli olan bir kült merkeziydi. Bazı yerlerde tanrıçanın doğum yeri olarak bahsedilen Samos adası, M.Ö 2. Binyıl ortalarındaki Miken dönemine kadar dayanan bir Yunan tanrıçasının kült merkeziydi. M.Ö 8. Yüzyıldan itibaren yapılan ve Roma dönemine kadar zenginleşen büyük bir merkez de yapıldı. M.Ö 5 ve 4. Yüzyılda sikkelerde tasvir edilen tanrıça Hera, Elis’te oldukça saygı görüyordu. Yunanistan genelinde, Hera’nın onuruna Heraia, ve Zeus ile Hera’nın evliliklerinin yeniden canlandırıldığı yıllık evlilik festivalleri (hiyerogami) gibi kadınlar için spor yarışmaları düzenlendi.

Sanatın Temsili

Diğer birçok önemli tanrılar gibi Hera da, doğal olarak, eski Yunan sanatında, özellikle de kırmızı ve siyah figürlü çanak çömlek üzerinde, öne çıkan figürlerden biriydi. Ancak, farklı herhangi bir özelliği olmadığı için diğer tanrıçalardan ayırt etmek oldukça zordur. Genellikle bir tahtta, taç (polos) takarak, elinde kraliyet asası ve başında gelin duvağı ile oturarak resmedilir. Ara sıra, bereketin simgesi olan narı tutarak da tasvir edilir. Bazı zamanlarda ise, tanrıçanın her ikisini de Olympos dağında evcil hayvanı olarak tuttuğu ve gururun simgesi olan tavus kuşu ile Zeus’un, Hera’ya ilk defa kur yaptığındaki biçimi olan guguk kuşu da eklenir. Son olarak ise zambak çiçeği de vardır.

Romalı Juno olarak Hera

Roma kültüründe tanrıça, sadakatsizliğin intikamını alan kıskanç bir Hera’dan ziyade, iyi aileyi ve sadık evliliği temsil eden bir Juno olarak yaşadı. Juno, Jupiter ve Minerva ile birlikte en önemli Roma tanrılarından biriydi. Ve gerçekten de Roma’nın patronuydu. İsmini taşıyan ve Roma kültüründe en uğurlu zaman olarak addedilen ay olan Haziran’da onun onuruna yapılan yıllık Matronalia festivalleri olurdu.