Dünyanın En Eski Aşk Şiiri

Dünyanın en eski aşk şiiri antik Mezopotamya'da kutsal doğurganlık ayinlerinin bir parçasında kullanılmak üzere oluşturulan Shu-Sin için Aşk Şarkısı (MÖ 2000.yy) şiiridir. 19.yüzyıldaki keşfinden ve 20.yüzyıldaki çevirisinden önce İncil'le ilişkili olan Ezgiler Ezgisi var olan en eski şiir olarak düşünülüyordu.

19.yüzyılda, arkeologlar Eski Ahit'in İncil'le ilişkili anlatıları doğrulayabilen somut bir delil aramak üzere Mezopotamya bölgesinde toplandılar. Bu başlarda gidiş amaçları değilken, ihtiyaçları olan fonu (haklı çıkarmak için kamu yararına dayanarak) yakın zamanda elde ettiler.

Umdukları delili bulmak yerine Mezopotamyalı kaynaklardan türeyen, İncil'e ilişkin bir çok anlatıları kapsayan çivi yazılı tabletleri keşfettiler. Bu keşif sadece İncil bilimi üzerinde değil, aynı zamanda o zamanlar anlaşıldığı şekliyle dünya tarihinde de büyük bir etki yarattı.

Kazı ve Keşfi

Arkeolog Austen Henry Layard, 1845'te Kalhu'da Hormuzd Rassam'ın yardımıyla kazılarına başladığında İncil'deki yerleri bulmak için o kadar çok baskı altındaydı ki, ortaya çıkardığı şehrin Ninova olduğu sonucuna varmıştı. 1849'da yayımlanan kazı açıklamaları Ninova'nın İncil'deki ünü sebebiyle Ninova ve Kalıntıları olarak isimlendirildi. Kitap en çok satılanlar arasına girdi. Kitabın başarısı incille ilgili ilave anlatılar yoluyla Mezopotamya tarihine daha fazla ilgi uyandırdı ve İncil'de bahsedilen diğer şehirleri aramak için bölgeye daha fazla seferler düzenlendi.

Bu zamandan önce, İncil, dünyadaki en eski kitap ve İncil'deki Ezgiler Ezgisi (ayrıca Solomon'un Şarkısı olarak da bilinir) en eski aşk şiiri olarak biliniyordu. İlginç bir şekilde İncil'deki hikayeleri tarihsel olarak doğrulamak için tam zıttı olan seferler de düzenlendi. Layard, Ninova'nın gerçek konumunu 1846-1847'lerde ortaya çıkardığında Asur Kralı Ashurbanipal Kütüphanesi'ni (MÖ 668-627) keşfetti ve daha sonra keşfettiği efsanevi George Smith tarafından tercüme edilen çivi yazılı metinler, İnsanın Düşüşü, Büyük Tufan ve Nuhun Gemisi hikayelerinin Yaratılış Kitabı'nın yazarlarının orijinal yazıları olmadığını açıkça ortaya koydu. Fakat İbrani katipler tarafından, daha önce var olan Mezopotamya'yla ilgili efsaneler yeniden ele alındı. The Love Song for Shu-Sin (MÖ 2000'de yazılmıştır) keşfedildiğinde MÖ 6-3.yüzyıllara dayanan Ezgiler Ezgisi artık en eski aşk şiiri olarak düşünülemezdi.

Çeviri ve Yorumlama

Shu-Sin için Aşk Şarkısı şiirinin çivi yazılı tableti bulunduğunda, ünlü Sümerolog Samuel Noah Kramer eski yazıları tercüme ederken ona rastlamadan önce, 1951'e kadar bir çekmecede tercüme edilmemiş ve meçhul bir şekilde muhafıza edildiği Türkiye'deki Istanbul Müzesi'ne götürüldü.

Kramer aşk şarkısını çekmecede bulduğunda bundan sonra hangi eserlerin tercüme edileceğine karar vermeye çalışıyordu. O anı Tarih Sümer'de Başlar eserinde şöyle tanımlıyor:

2661 numaralı küçük tablet, çekmecelerin birinde diğer birkaç parçayla çevrelenmiş olarak duruyordu. Ona ilk kez dikkatle baktığımda, en dikkat çekici özelliği korunma durumuydu. Kısa süre içinde, güzelliği ve aşkı, neşeli gelin ve Shu-Sin adındaki kralı (yaklaşık dört bin yıl önce Sümer topraklarına hükmeden) yücelten bir dizi kıtaya ayrılmış bir şiir okuduğumu fark ettim. Onu tekrar tekrar okudukça içeriğinden hiçbir şüphem kalmamıştı. Elimde tuttuğum şey bir insan tarafından yazılmış en eski aşk şiiriydi. (245)

Şiir sadece bir aşk şiiri değildi, aynı zamanda her yıl sergilenen, kralın sembolik olarak tanrıça İnanna ile evlenip doğurganlığı ve zenginliği gelecek yıl için garantiye aldığı "kutsal evlilik" olarak da bilinen kutsal ayinin bir parçasıydı. Kramer yazıyor:

Sümer inanışına göre, yılda bir kez toprağa ve rahme bereket sağlamak için aşk ve üreme tanrıçası İnanna'nın destekçisi ve bir rahibe ile evlenmesi hükümdarın kutsal göreviydi. Gelenekselleşmiş merasim Yılbaşı günü kutlanır ve öncesinde müzik, şarkı ve dansların eşliğinde festival ve ziyafetler verilirdi. Küçük İstanbul kil tabletinin üzerine yazılan şiir, büyük bir ihtimalle Kral Shu-Sin'in seçilmiş gelini tarafından bu Yılbaşı kutlamalarının birinde ezberden okunmuştu. (245-246)

Mezopotamya metinleriyle yaptığı çalışmalarıyla da saygı duyulan bilim insanı Jeremy Black, şiiri aynı çizgide yorumlar. Black yazıyor:

Bu, aşkın tanrıçasıyla olan çok yakın ve kişisel ilişkisindeki bir inancı dile getiren, kral için bestelenmiş birçok aşk şiirinden biridir. Bu türün bazı şarkılarında, kralın ismi yalnızca Dumuzi'nin [mitolojide İnanna'nın semavi aşkı] yerine geçmiş gibi görünüyor. Neredeyse kesin olarak, 'kutsal evlilik' olarak adlandırılan gelenek, bazı dinî adetler bağlamında gerçekleştirildi fakat kesin detaylar bilinmiyor. Kralın bir anlamda fiilen tanrıça ile cinsel bir münasebete girebileceği inancı, bu dönemin krallarının tanrılık vasfına olan inanç ile yakından bağlantılıdır. (88-89)

İnanna'nın rahibelerinden biriyle cinsel ilişki yaşayan kralın, büyük ihtimalle tanrıçanın kendisiyle de seviştiği düşünülüyordu ancak Black'in notlarına göre, kutsal evlilik ritüelinin detayları bilinmiyor. Şiirin 'gelin' tarafından okunması, toplumdaki refahı sağlayarak dini ve sosyal bir işlev görürken, aynı zamanda kadın sesi ile okunan, romantik ve erotik aşk ile ilişkili son derece kişisel ve sevgi dolu bir kompozisyondur.

Şiirin Ardındaki Tarih

Shu-Sin, bilgin camialarda 'kısa kronoloji' olarak bilinene göre Ur şehrinde MÖ 1973'ten 1964'e kadar hüküm sürdü fakat bazı bilginler tarafından kullanılan 'uzun kronoloji'ye göre MÖ 2037'den 2029'a kadar hüküm sürdü. Bu nedenle şiir, MÖ 1965 ya da MÖ 2030'a göre tarihlenir fakat genellikle kompozisyonun genel tarihi MÖ 2000 civarında saptanır. Shu-Sin, Ur III Dönemi'nin (MÖ 2047-1750) en büyük krallarından biri olan Ur'lu Şulgi'nin (MÖ 2029-1982 yıllarında hüküm sürdü) küçük oğluydu. Oğlu Amar-Suen (MÖ 1982-1973 yıllarında hüküm sürdü), isyanları bastırdı ve bir akrep ısırığıyla ölene kadar krallığını sürdürdü, bu sırada Shu-Sin, Ur III. döneminin tahta çıkan krallarının arasında en iyisi olmasa da, en iyisi olarak düşünülüyordu.

Bilim insanı Stephen Bertman'a göre, bu şiirin yanı sıra "Shu-Sin, daha sonra İncil'de yer alan Song of Songs'a benzer diyalog biçiminde yazılmış Akadca bir dizi erotik şiirin erkek başrol oyuncusuydu" (105). İncil'deki anlatılar yazılmadan çok önce, Mezopotamyalılar dünya tarihindeki en etkili çalışmaların çoğunun 'ilk taslaklarını' yazıyorlardı.

19.yüzyılda Mezopotamyada yapılan arkeolojik çalışma tarihin akışını ve dünyanın anlaşılabilirliğini tamamen değiştirdi. Bir zamanlar, kadim geçmiş, İncil ve İncil ile ilgili anlatılarda ortaya koyulan tarihin versiyonuyla sona erdi. Mezopotamya'nın kadim geçmişinin keşfinin ardından tarih genişletildi, derinleşti ve insanlığın hikayesi çok daha karmaşık ve ilginç bir hâl aldı. Antik Mezopotamya edebiyatı dünya edebiyatının ilk biçimlerini, insan duygusunu, deneyimini ve bunların arasında romantik aşk ve tutkuyu dünyanın en eski aşk şiiri aracılığıyla sağladı.

Şiir Metni

Shu-Sin'in Aşk Şarkısı'nın aşağıdaki çevirisi Samuel Noah Kramer'in Tarih Sümer'de Başlar çalışmasındandır, sayfa. 246-247:

Damat, kalbime sevgili,
Zarafetin senin güzelliğindir, tatlım,
Aslan yürekli, kalbime sevgili,
Zarafetin senin güzelliğindir, tatlım

Beni esir aldın, önünde titreyerek durayım.
Damat, sen tarafından yatak odasına götürülürdüm,
Beni esir aldın, önünde titreyerek durayım.
Aslan yürekli, sen tarafından yatak odasına götürülürdüm.

Damat, bırak seni okşayayım,
Kıymetli okşamam baldan daha lezzetlidir,
Yatak odasında, ballıdır,
Güzelliğinin tadını çıkarmama izin ver,
Aslan yürekli, seni okşamama izin ver,
Kıymetli okşamam baldan daha lezzetlidir.

Damat, hazzını benden aldın,
Anneme söyle, sana incelikler verecek,
Babam, sana armağanlar verecek.

Ruhun, ruhunu nerede neşelendireceğimi biliyorum,
Damat, şafağa kadar bizim evimizde uyu,
Kalbin, kalbini nerede sevindireceğimi biliyorun,
Aslan yürekli, şafağa kadar bizim evimizde uyu.

Sen, çünkü beni seviyorsun,
Bana okşamalarından dua et,
Benim yüce tanrım, koruyucu efendim,
Enlil'in kalbini neşelendiren Shu-Sin'im,
Bana okşamalarından dua et.
Yerin bal gibi güzel, elini üzerine koy dua et,
Elini bir gishban-giysisi gibi getir,

Elini bir gishban-sikin-giysisi gibi onun üzerine koy
Bu İnanna'nın balbale şarkısıdır.