Κλόβις Α΄

Ο Κλόβις Α΄ (ή Χλωδοβίκος, 466-511/513 μ.Χ.), βασιλιάς των Φράγκων, θεωρείται ο θεμελιωτής της Δυναστείας των Μεροβιγγείων, η οποία θα συνεχιζόταν για πάνω από δύο αιώνες. Ο Κλόβις ανακηρύχθηκε βασιλιάς στην ηλικία των 15 ετών και, την εποχή του θανάτου του μετά από 30 χρόνια, θα γινόταν ο πρώτος βασιλιάς όλων των Φραγκικών φυλών, σταθερός σύμμαχος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και Χριστιανός. Οι πολιτικές και η στρατιωτική ευφυΐα του εδραίωσαν την εξουσία του στις περιοχές της Γαλατίας και, σήμερα, θεωρείται ο ιδρυτής της Γαλλίας.

Άνοδος στην Εξουσία

Προς τα τέλη του 5ου αιώνα μ.Χ., η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στη δύση ψυχορραγούσε. Πέραν της οικονομικής ύφεσης, η αυτοκρατορία βαλλόταν πανταχόθεν από αλλεπάλληλες επιθέσεις των Ούννων, των Βησιγότθων και των Οστρογότθων. Το 410 π.Χ. ακόμα και η ίδια η Ρώμη υπέκυψε στην τριήμερη πολιορκία του Γότθου βασιλιά Αλάριχου. Τελικά, το 476 μ.Χ., με την ανατροπή του Ρωμύλου Αυγουστύλου, η Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία καταλύθηκε. Με την πτώση της Ρώμης, πολλοί από τους βασιλιάδες των βαρβαρικών φυλών κατέλαβαν τμήματα της παλιάς αυτοκρατορίας. Ένας από αυτούς τους βαρβάρους θα κατακτούσε τη Γαλατία και θα εγκαθίδρυε μια οικογενειακή δυναστεία που θα διατηρούνταν για πάνω από 200 χρόνια. Το όνομά του ήταν Χλώντοβεχ – γνωστός στην ιστορία ως Κλόβις Α΄.

Ο Κλόβις Αναλαμβάνει το Θρόνο

Το 481 μ.Χ., ο Κλόβις, ο ιδρυτής της Δυναστείας των Μεροβιγγείων, ανήλθε στο θρόνο στην τρυφερή ηλικία των 15 ετών, όταν ο πατέρας του Χιλδέριχος, βασιλιάς γερμανικής φυλής γνωστής ως Σάλιοι Φράγκοι, πέθανε. Ο παγανιστής βασιλιάς, που είχε πολεμήσει στο πλευρό των Ρωμαίων εναντίον των Ούννων, τιμήθηκε στο θάνατο όπως και στη ζωή: ετάφη με τα όπλα του, χρυσά κοσμήματα και 15 άλογα. Το οικογενειακό όνομα «Μεροβίγγειοι» προέρχεται από τον παππού του Κλόβι Μεροβαίο, ο οποίος είχε πολεμήσει μαζί με τους Ρωμαίους και πέθανε το 456 π.Χ. Ο νεαρός Φράγκος βασιλιάς είχε προετοιμαστεί καλά από τον πατέρα του και δεν έχασε πολύ χρόνο για να καταστήσει τη φυλή του ως σημαντική δύναμη της Ευρώπης, όταν σε ηλικία 20 ετών ήρθε αντιμέτωπος με το Συάγριο, τον τελευταίο κυβερνήτη της Ρωμαϊκής Γαλατίας.

Η Κατάκτηση της Γαλατίας

Μαζί με αρκετούς συμμάχους (μεταξύ των οποίων τα ξαδέλφια του Ραγνάχαρος και Χαράριχος), ο Κλόβις πολέμησε με τον Συάγριο στη μάχη του Σουασόν το 486 μ.Χ. και νίκησε συντριπτικά. Για να αποφύγει την αιχμαλωσία, ο Συάγριος κατέφυγε στην Τουλούζη, μια πόλη που βρισκόταν στη νοτιοδυτική Γαλατία, όπου ήλπιζε ότι θα εξασφάλιζε άσυλο από το νεαρό Βησιγότθο βασιλιά Αλάριχο Β΄. Ο Κλόβις και ο στρατός του ακολούθησαν το Συάγριο και απαίτησαν την παράδοσή του. Ο Αλάριχος δεν ήθελε να έρθει σε σύγκρουση με τον Κλόβι και τον έδωσε. Ο Συάγριος επέστρεψε στη Σουασόν, όπου λέγεται ότι αποκεφαλίστηκε. Παρότι ο Κλόβις και ο Αλάριχος είχαν φτάσει σε συμφωνία και ακολούθησαν διαφορετικές πορείες, δεν θα ήταν η τελευταία τους συνάντηση ούτε θα ήταν τόσο φιλική η επόμενη. Μέχρι το τέλος της χρονιάς ο Κλόβις είχε καταλάβει τις πόλεις Ρουέν, Ρενς και Παρίσι και, ως το 491 μ.Χ., είχε τον έλεγχο όλων των περιοχών στα δυτικά του. Την ίδια περίοδο επίσης είχε διατάξει τη δολοφονία των Φράγκων βασιλιάδων Χαράριχου και Ραγνάχαρου, πρώην σύμμαχοί του και πιθανώς συγγενείς του, και πήρε τα βασίλεια τους υπό το σκήπτρο του.

Χρόνια αργότερα, ο Άγγλος ιστορικός Εδουάρδος Γίββων θα έγραφε για την πρώτη φάση της κατάκτησης της Γαλατίας από τον Κλόβι:

Όταν ανέλαβε αρχικά δεν διέθετε ούτε χρυσό ούτε ασήμι στα σεντούκια του, ούτε κρασί ούτε σιτηρά στις αποθήκες του. Αλλά ακολούθησε το παράδειγμα του Καίσαρα… και εξαγόρασε στρατιώτες με τους καρπούς της κατάκτησης. Μετά από κάθε επιτυχημένη μάχη ή εξόρμηση τα λάφυρα συγκεντρώνονταν σε ένα κοινό σωρό. Κάθε πολεμιστής λάμβανε το μερίδιο που του αναλογούσε και τα βασιλικά δικαιώματα στα λάφυρα υπάκουαν εξίσου στους κανόνες του στρατιωτικού νόμου. Το αδάμαστο πνεύμα των βαρβάρων έμαθε να αναγνωρίζει τα οφέλη της πειθαρχίας.

Το 495 μ.Χ. ο Κλόβις επέκτεινε την κυριαρχία του στη Γαλατία όταν εξανάγκασε τους Αλαμαννούς να επιστρέψουν στην ανατολική όχθη του Άνω Ρήνου ποταμού. Σύμφωνα με κάποιες πηγές (κυρίως το Γρηγόριο της Τουρ), οι τελευταίες νίκες επί των Αλαμαννών (το 496 και το 506 μ.Χ.) επηρέασαν την απόφαση της μεταστροφής του στο Χριστιανισμό.

Η Μεταστροφή στο Χριστιανισμό

Παρότι ανατράφηκε ως παγανιστής (σύμφωνα με κάποιους ιστορικούς θα ήταν ο τελευταίος παγανιστής βασιλιάς), ο Κλόβις συνειδητοποίησε ότι ο ασπασμός του Χριστιανισμού θα ήταν εξαιρετικά επωφελής για τον ίδιο εάν ήθελε να εξασφαλίσει την αφοσίωση ολόκληρου του Φραγκικού λαού. Σύμφωνα με το Γρηγόριο της Τουρ, η μεταστροφή του ήρθε, εν μέρει, εξαιτίας του γάμου του με τη Βουργουνδή πριγκίπισσα Κλοτίλδη (κόρη του Χιλπέριχου). Η οικογένεια της ήταν Αρειανοί αλλά όχι εκείνη. Κατά τον ιστορικό Ρότζερ Κόλλινς, ωστόσο, ο Γρηγόριος δεν πρέπει να θεωρείται απολύτως αξιόπιστος. Ο Κόλλινς γράφει:

«Σε αντίθεση με τη βασιλεία του Θεοδώριχου, υπάρχουν πολύ λίγα ακλόνητα στοιχεία για εκείνη του Κλόβι» και παρακάτω σημειώνει ότι οι διαθέσιμες ενδείξεις «καθιστούν σχεδόν βέβαιο ότι ο Κλόβις ήταν Χριστιανός γύρω στο 486 μ.Χ.» (110)

Φυσικά, άλλοι ιστορικοί διαφωνούν με τον Κόλλινς και υποστηρίζουν ότι πρέπει να ληφθούν υπόψιν οι αναφορές του Γρηγορίου. Ακόμα και αν θεωρούνται από κάποιους αναξιόπιστες, ο Γρηγόριος της Τουρ αποτελεί μια από τις ελάχιστες πηγές για τη βασιλεία του Κλόβι και τον εκχριστιανισμό του. Ο Γρηγόριος γράφει:

Ο Κλόβις πήρε για σύζυγό του την Κλοτίλδη, κόρη των Βουργουνδών και Χριστιανή. Η βασίλισσα παρότρυνε αδιαλείπτως το βασιλιά να αναγνωρίσει τον αληθινό Θεό και να απαρνηθεί τα είδωλα. Αλλά τούτο δεν συνέβαινε με κανένα τρόπο παρά μόνο όταν ξέσπασε ο πόλεμος με τους Αλαμαννούς… Οι δύο στρατοί μάχονταν και λάμβανε χώρα μεγάλη σφαγή. Ο στρατός του Κλόβι βρισκόταν κοντά στην πλήρη διάλυση. Σήκωσε τα μάτια του στους ουρανό, λέγοντας: «Εάν μου χαρίσεις τη νίκη επ’ αυτών των εχθρών… θα πιστέψω σε εσένα και θα βαπτιστώ στο όνομά σου.»

Σύμφωνα με το Γρηγόριο, ο Κλόβις νίκησε και αναγνώρισε το Χριστιανικό θεό μέσω της βάπτισής του. Ωστόσο, νωρίτερα αντιστεκόταν σθεναρά, εξαιτίας της επιμονής της Κλοτίλδης να βαπτιστούν τα παιδιά τους. Ο Κλόβις αρνήθηκε να βαπτιστεί ο πρωτότοκος γιος τους και έτσι η Κλοτίλδη βάπτισε μυστικά το παιδί. Αργότερα το αγόρι αρρώστησε και πέθανε. Όταν γεννήθηκε ο δεύτερος γιος του επίσης βαπτίστηκε μυστικά, όπως ο αδελφός του και αρρώστησε και αυτός. Όμως αυτή τη φορά η Κλοτίλδη προσευχήθηκε στο Θεό για την ανάρρωσή του και, κατά τον Γρηγόριο της Τουρ, έγινε καλά. Λίγο μετά από αυτό το τελευταίο γεγονός, ο Κλόβις νίκησε τους Αλαμαννούς το 496 και το 506 μ.Χ. και απέδωσε τις νίκες και τη ζωή του γιού του στο θεό. Ο Κλόβις, συνεπαρμένος από τον νεοπαγή θρησκευτικό του ζήλο, κήρυξε τον πόλεμο ενάντια στους Αρειανούς Βησιγότθους, που θα εξελισσόταν στην πιο επιτυχημένη στρατιωτική του εκστρατεία. Αυτή η σταυροφορία θα απωθούσε τους Βησιγότθους στην Ισπανία και θα παρείχε μεγαλύτερη ασφάλεια στο βασίλειο των Φράγκων.

Ο προσηλυτισμός του, καθοδηγούμενος από τον επίσκοπο της Ρενς, δεν θα εξασφάλιζε μόνο την αφοσίωση των κατακτημένων περιοχών αλλά και την αναγνώριση από τον Αναστάσιο, τον αυτοκράτορα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο οποίος ενδιαφερόταν για την επιτυχία όσων μοιράζονταν το ίδιο Χριστιανικό δόγμα και δεν αποδέχονταν τους υπολοίπους.

Ο Κλόβις και οι Γότθοι

Μετά τον εκχριστιανισμό του, και με την υποστήριξη του λαού του και της εκκλησίας, ο Κλόβις συνέχισε τον πόλεμο με τους Βησιγότθους (μια σύγκρουση που θα αντιμετώπιζε καθ’ όλη τη διάρκεια της βασιλείας του) και τελικά αναμετρήθηκε μαζί τους στη μάχη του Βουιγιέ το 507 μ.Χ., κοντά στο Πουατιέ, μια πόλη στα δυτικοκεντρικά της Γαλατίας, όπου τους νίκησε και σκοτώθηκε ο βασιλιάς τους Αλάριχος Β΄. Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Αναστάσιος απέτρεψε τον Οστρογότθο βασιλιά της Ιταλίας Θεοδώριχο να βοηθήσει το σύμμαχό του Αλάριχο, καθώς ο Θεοδώριχος όφειλε πίστη πρωτίστως στην αυτοκρατορία που τον ενθάρρυνε να ανέλθει στην εξουσία της Ιταλίας.

Ο Θεοδώριχος, όπως και ο Αλάριχος ήταν Αρειανός Χριστιανός, ενώ ο Αναστάσιος πίστευε στο δόγμα της Νίκαιας (ή Τριαδικό), ομοίως και ο Κλόβις. Ο Αναστάσιος δεν θα επέτρεπε, καθ’ οιανδήποτε συνθήκη, σε έναν Αρειανό βασιλιά να υποστηρίξει έναν άλλο Αρειανό βασιλιά εναντίον ενός «πραγματικού Χριστιανού», όπως ο Κλόβις. Ακόμα και αν δεν υπήρχε η επέμβαση του Αναστασίου, ωστόσο, δεν ήταν πιθανό να αντιταχθεί ο Θεοδώριχος στον Κλόβι καθώς είχε νυμφευθεί την αδελφή του Κλόβι Αυδοφλέδα το 492 μ.Χ., ένας γάμος που ο ίδιος ο Θεοδώριχος είχε επιδιώξει για να συνάψει συμμαχία το βασίλειό του με εκείνο του Κλόβι. Ο Θεοδώριχος, όμως, βρισκόταν σε δύσκολη θέση, μιας και είχε στείλει μια από τις κόρες του να παντρευτεί τον Αλάριχο Β΄. Η επιλογή να μείνει εκτός του πολέμου εντέλει επιβλήθηκε από τον Αναστάσιο, αλλά, όπως φανερώνουν οι μεταγενέστερες πράξεις του, δύσκολα ο Θεοδώριχος θα αποφάσιζε από μόνος του να εμπλακεί.

Μετά τη νίκη επί των Βησιγότθων, ο Κλόβις επέστρεψε στην Τουρ, όπου συναντήθηκε με τον αυτοκράτορα της ανατολής, ο οποίος δώρισε στο νικητή βασιλιά τον πορφυρό χιτώνα του υπάτου. Με τους Βησιγότθους ηττημένους και το βασίλειό του ασφαλές, ο Κλόβις επέλεξε να κυβερνήσει την αυτοκρατορία του από το Παρίσι. Οι προσπάθειές για περεταίρω επέκταση των κτήσεών του αποτράπηκαν με παρέμβαση του Θεοδώριχου. Ο Κλόβις επιθυμούσε το σύνολο των επαρχιών της Ακουϊτανίας, οι οποίες βρίσκονταν στην κατοχή του Αλάριχου Β΄, όμως το 508 μ.Χ. ο Θεοδώριχος πήρε τον έλεγχο της Προβηγκίας και το 511 μ.Χ. εξασφάλισε τα πρώην Βησιγοτθικά εδάφη για το βασίλειό του.

Θάνατος και Κληρονομιά

Το Νοέμβριο του 511 μ.Χ. ο Κλόβις πέθανε (υπάρχει διαφωνία για την ακριβή χρονολογία του θανάτου του και κάποιοι ιστορικοί τον τοποθετούν στο 513 μ.Χ.), αφήνοντας ένα βασίλειο που αποτελούσε μίγμα Ρωμαϊκής και Γερμανικής κουλτούρας στη γλώσσα, στη θρησκεία, στους νόμους. Ο Κλόβις πίστευε ότι ήταν σημαντικό να διατηρήσει πολλές από τις παλιές Ρωμαϊκές παραδόσεις και στην πρώτη φάση της βασιλείας του είχε σαν πρότυπο τη σταδιοδρομία του Ιουλίου Καίσαρα. Αν και κατηγορήθηκε για σφαγή των άλλων Φράγκων βασιλιάδων (κάποιοι εκ των οποίων ήταν συγγενείς του), πρέπει να σημειωθεί ότι αυτές οι πρακτικές δεν ήταν ασυνήθιστες στην εποχή του. Την περίοδο του θανάτου του είχε επεκτείνει την εξουσία του στα βόρεια και δυτικά και μέχρι τα Πυρηναία στα νότια. Είχε νικήσεις τους Αλαμαννούς, τους Βουργουνδούς και τους Βησιγότθους, όμως η απώλειά του θα ολοκληρώσει τις κατακτήσεις των Φράγκων.

Μετά το θάνατό του, σύμφωνα με την παράδοση, η αυτοκρατορία του μοιράστηκε στους τέσσερεις γιους του. Οι «Βασιλείς που δεν έκαναν τίποτα» θα πρόσφεραν ελάχιστα, αν όχι καθόλου, στην αύξηση των κτήσεών τους ή στη βελτίωση της ζωής του λαού. Η μνήμη του Κλόβι θα συνέχιζε να ζει μέσω της δυναστείας του, των Μεροβιγγείων, και θωρείται ο ιδρυτής του σύγχρονου κράτους της Γαλλίας. Η ιστορία θα εκλατίνιζε το όνομά του σε Λουβοβίκος, ένα όνομα που θα διέτρεχε τη Γαλλική βασιλεία για αιώνες, κομίζοντας 18 συνονόματους βασιλείς, και παραμένει δημοφιλής στη γαλλική κουλτούρα μέχρι και σήμερα.