Σίσυφος

Ο Σίσυφος είναι μια προσωπικότητα της ελληνικής μυθολογίας. Υπήρξε βασιλιάς της Κορίνθου και έγινε διαβόητος για τη γενική του τάση για εξαπάτηση, όταν ξεγέλασε δύο φορές τον θάνατο. Ο Σίσυφος τελικά έλαβε αυτό που του άξιζε όταν ο Δίας του επέβαλε την αιώνια τιμωρία να σπρώχνει για την αιωνιότητα έναν ογκόλιθο σε έναν λόφο στα βάθη του Άδη.

Ο Σίσυφος ήταν ο ιδρυτής των Ισθμίων Αγώνων και παππούς του ήρωα Βελλεροφόντη. Ο Σίσυφος παραμένει περισσότερο στη μνήμη μας ως ένα οδυνηρό σύμβολο της ανοησίας όσων προσπαθούν να παίζουν με τη φυσική τάξη των πραγμάτων και να αποφεύγουν τη θλιβερή αλλά αναπόφευκτη μοίρα της θνητότητας. Το επίθετο "σισύφειο" δηλώνει ένα έργο που δεν μπορεί ποτέ να ολοκληρωθεί.

Ο Σίσυφος Εξαπατά τον Θάνατο

Στην ελληνική μυθολογία, η ιστορία του Σίσυφου έχει πολλαπλές και συχνά αντιφατικές εκδοχές με διανθίσεις που προστίθενται με την πάροδο του χρόνου, έτσι ώστε το μόνο σημείο βεβαιότητας να είναι η τρομερή τιμωρία του. Ήταν γιος του Αιόλου, που περιγράφεται από τον Όμηρο ως ο άνθρωπος που κυβερνά τους ανέμους. Στον Σίσυφο αποδίδεται η ιδιότητα του ιδρυτή και πρώτου βασιλιά της Κορίνθου. Απέκτησε κακή φήμη για τα τεχνάσματά του και την πονηρή εξυπνάδα του, αλλά το μεγαλύτερο κατόρθωμά του ήταν να ξεγελάσει τον θάνατο και τον ίδιο τον Άδη, όχι μία αλλά δύο φορές, δικαιώνοντας έτσι την περιγραφή του Ομήρου ότι είναι "ο πιο πανούργος από τους ανθρώπους"(Ιλιάδα, 6:153). Στο πρώτο επεισόδιο ο βασιλιάς, αφού πέθανε και κατέβηκε στον Άδη, κατάφερε με θράσος να αιχμαλωτίσει τον Θάνατο και να τον αλυσοδέσει, ώστε στη συνέχεια να μην πεθάνει κανένας άνθρωπος. Μόνο με την παρέμβαση του Άρη λύθηκε η κρίση και ο Θάνατος απελευθερώθηκε για να συνεχίσει το φυσικό του έργο.

Το δεύτερο επεισόδιο αποδείχθηκε πιο επιτυχημένο. Αφού πέθανε για δεύτερη φορά και βρέθηκε και πάλι στον σκοτεινό κάτω κόσμο, ο Σίσυφος έπεισε τον Άδη να τον αφήσει να ξαναβγεί στο ηλιόλουστο βασίλειο των ζωντανών. Διότι ο βασιλιάς είχε φροντίσει με πονηριά η γυναίκα του να μην διαθέσει τις συνήθεις προσφορές και θυσίες που έπρεπε να γίνουν με τον θάνατο του συζύγου της. Χρησιμοποιώντας την καλόκαρδη σύζυγο του Άδη, την Περσεφόνη, ο βασιλιάς παρακάλεσε ότι αν τον άφηναν ελεύθερο θα μπορούσε να καθοδηγήσει τη γυναίκα του να εκτελέσει τις κατάλληλες τελετουργίες και όλα θα ήταν καλά. Με την απελευθέρωσή του, ο Σίσυφος, όπως ήταν φυσικό, δεν έκανε καμία προσπάθεια να επιστρέψει στον Άδη αλλά έζησε μέχρι τα βαθιά γεράματα, κυρίως χάρη στο Θάνατο που δεν ήθελε πλέον να τον πλησιάσει μετά την προηγούμενη εμπειρία του κατά την οποία ήταν αλυσοδεμένος.

Πώς Τιμώρησε ο Δίας τον Σίσυφο;

Όταν ο βασιλιάς πέθανε για άλλη μια φορά, αυτή τη φορά δεν επρόκειτο να ξεφύγει, καθώς τώρα ο ίδιος ο Δίας επενέβη. Ο βασιλιάς των θεών φρόντισε να μην ενθαρρυνθούν οι άνθρωποι από τα κατορθώματα του απατεώνα Σίσυφου. Η μοίρα του θα έπρεπε να είναι μακρά και κουραστική. Στην Οδύσσεια του Ομήρου ο ήρωας Οδυσσέας κατεβαίνει στον Άδη και, συναντώντας πολλούς πεσόντες ήρωες, βλέπει τον Σίσυφο και την αιώνια τιμωρία του:

Τότε έγινα μάρτυρας των βασανιστηρίων του Σίσυφου, καθώς πάλευε με έναν τεράστιο βράχο και με τα δύο του χέρια. Στηρίζονταν με τα χέρια και τα πόδια έσπρωχνε τον ογκόλιθο προς την κορυφή. Αλλά κάθε φορά, καθώς ήταν έτοιμος να τον ρίξει από την άκρη της κορυφής, το τεράστιο βάρος του τον γύριζε πίσω, και για άλλη μια φορά ο ανελέητος βράχος κυλούσε κάτω προς την πεδιάδα. Έτσι για άλλη μια φορά έπρεπε να παλέψει με το πράγμα αυτό και να το σπρώξει προς τα πάνω, ενώ ο ιδρώτας έτρεχε από τα άκρα του και η σκόνη υψωνόταν ψηλά πάνω από το κεφάλι του.(Οδύσσεια, βιβλίο 11:593)

Αυτόλυκος & Άλλες Συσχετίσεις

Σε μια άλλη ιστορία, ο Σίσυφος χρησιμοποίησε την πονηριά του για να πιάσει τελικά τον Αυτόλυκο, τον παππού του Οδυσσέα και διαβόητο κλέφτη. Ο Σίσυφος προσάρμοσε έξυπνα τις μολύβδινες πλάκες στα πόδια του κοπαδιού βοοειδών του και έτσι όταν ο Αυτόλυκος τα έκλεψε, ο Σίσυφος μπόρεσε να ακολουθήσει τα ίχνη και να πιάσει τον κλέφτη επ' αυτοφώρω. Οι πλάκες είχαν όλες χαραγμένες τις λέξεις "Ο Αυτόλυκος τις έκλεψε".

Ο Σίσυφος ήταν επίσης ο ιδρυτής των περίφημων Ισθμίων Αγώνων της Κορίνθου, που διεξάγονταν κάθε δύο χρόνια προς τιμήν του Ποσειδώνα και ήταν ένας από τους τέσσερις μεγάλους πανελλήνιους αγώνες, στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν και οι Ολυμπιακοί αγώνες. Τον Σίσυφο διαδέχθηκε ως βασιλιάς της Κορίνθου ο γιος του Γλαύκος - αυτός που κατασπαράχθηκε από τα ίδια του τα σαρκοφάγα άλογα - και στη συνέχεια ο εγγονός του Βελλεροφόντης, του οποίου το φτερωτό άλογο Πήγασος έγινε σύμβολο της πόλης και χαρακτηριστικό γνώρισμα των κορινθιακών νομισμάτων.

Πώς Αναπαρίσταται ο Σίσυφος στην Τέχνη;

Ο Κάτω Κόσμος ήταν σχετικά σπάνιο θέμα για τους Έλληνες αγγειογράφους, αλλά υπάρχουν περίπου δώδεκα αγγεία από τον 6ο αιώνα π.Χ. που απεικονίζουν τον Σίσυφο. Σε έναν αθηναϊκό αμφορέα με μαύρη μορφή, που χρονολογείται γύρω στο 510 π.Χ. και βρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο, αποτυπώνεται η σκηνή της τιμωρίας του Σίσυφου. Ο απατεώνας σπρώχνει έναν τεράστιο ογκόλιθο σε μια πλαγιά χρησιμοποιώντας τα χέρια του και το ένα του γόνατο, ενώ ο Άδης, η Περσεφόνη και ο Ερμής παρακολουθούν. Ένα άλλο παράδειγμα είναι ένας αμφορέας με μαύρη φιγούρα στο Staatliche Antikensammlungen του Μονάχου, ο οποίος χρονολογείται στο 530 π.Χ. και δείχνει και πάλι την Περσεφόνη να κοιτάζει καθώς ο Σίσυφος μεταφέρει τον ογκόλιθο, αυτή τη φορά, σε ασυνήθιστα ζωγραφισμένο λευκό χρώμα. Η δημοτικότητα του μύθου του ογκόλιθου επιστρέφει κατά τον 4ο αιώνα π.Χ., όταν απεικονίζεται στο εσωτερικό αρκετών ερυθρόμορφων κυπέλλων και εμφανίζεται σε μια σειρά ερυθρόμορφων αγγείων παρόμοιας χρονολογίας που απεικονίζουν πολλαπλές μορφές από τον Κάτω Κόσμο. Σε ένα από τα τελευταία παραδείγματα, ο Σίσυφος έχει την πρόσθετη τιμωρία να μαστιγώνεται από μία από τις Ερινύες που φοράει δέρμα πάνθηρα.

Στη γλυπτική, ο Σίσυφος εμφανίζεται σε μια μετόπη από ψαμμίτη του 540 π.Χ. περίπου από το Ηραίο του Foce del Sele κοντά στο Paestum. Εδώ ο άτυχος απατεώνας όχι μόνο πρέπει να κυλήσει την πέτρα του σε έναν πολύ απότομο λόφο, αλλά ταυτόχρονα δέχεται επίθεση από πίσω από έναν φτερωτό δαίμονα.