Rosetta Taşı

Rosetta Taşı, M.Ö 196 yılına tarihlenen Mısır Kralı V.Ptolemaios hakkında yazılmış rahip fermanı içeren tamamlanmamış gri ve pembe granodiorit bir taş yapıttır. Metin üç farklı versiyonda yazılmıştır: Hiyeroglif, Demotik ve Yunan, ki bu farlı versiyonların bir arada bulunması gerçeği nihayetinde Mısır hiyerogliflerinin çözülmesinde paha biçilemez derecede yardımcı olmuştur.

Kurtarma

Taş, 1799 yılında Pierre François Xavier Bouchard tarafından Mısır Nil Deltası üzerinde bulunan el-Reşid(Rosetta) kenti yakınındaki Aziz Julien Limanı'nda bulunmuştur. Bouchard, Napolyon'un ordusunda mühendis subayıydı ve taşı Julien Sarayı'nın inşa çalışması sırasında yıkılmış olan eski bir duvardan çıkardı. Bouchard'ın komutanı, General Menou, taşın önemini anladı ve taşı İskenderiye'ye göndertti. Taşın kalıp ve kopyaları çıkartıldı fakat taş daha sonra İngiliz General Tomkins Turner tarafından ele geçirildi ve nihayetinde eser kalıcı evine Londra'daki British Museum(Müzesi)'da kavuştu.

Dünyaca meşhur birkaç akademisyen taşı kullanarak hiyeroglifleri çözümlemek için gayret ettiyse de sembollerin hangi yöne doğru okunması gerektiğini ve hiyerogliflerin V. Ptolemaios Epiphanes(M.Ö 205-180) hakkında olduğunu ilk bulan kişi İngiliz Thomas Young oldu. Lakin metnin tam anlamıyla çözümlenmesi 1820'lerin başlarında Fransız Jean-François Champollion tarafından hiyerogliflerin alfabetik, belirleyici ve hecesel unsurların karışımı olduğunun keşfi ile gerçekleşti. Dolayısıyla 1600 yıldır kayıp olan Mısır hiyerogliflerinin tam anlamı nihayetinde yeniden keşfedilmiş oldu.

Özellikleri

Taş 112.3 x 75.7 cm ebatlarındave 28.4 cm kalınlığındadır. Taşın üzerindeki yazı 14 satır hiyeroglif metin, 32 satır demotik metin ve 54 satır Yunanca metinden oluşmaktadır. Taş yapıtın bazı parçaları kayıp olduğu için, özellikle de iki üst köşesi ve sağ alt köşesi, metinlerin hiçbirisi tamamlanmış değildi. Hiyeroglif, Mısır rahiplerinin kullandığı dildi, Demotik yazı Mısır halkının ortak kuıllandığı dildi ve Yunanca ise idari amaçlarla kullanılmaktaydı. Üç yazı sisteminin metni de taç giymesinden bir yıl sonra Kral V. Ptolemaios'un kraliyet kültünü onaylayan Memfis'in rahip konsili tarafından yayınlanan bir fermana atıfta bulunur.

Metin

Taşın metni V.Ptolemaios'un iyi yönetimine ve başarılarına yönelik uzunca bir övgüyle başlar. Metinde söylenildiği şekliyle kral Mısır'a büyük bir zenginlik getirmiştir ve yüklü bir miktar parayı yeni tapınakların inşası ile eski tapınakların restorasyonuna yatırmıştır ve halka tahıl sağlamıştır. Vergiler azaltılmış veya kaldırılmış ve öncesinde devlete karşı suçlu sayılan çok sayıda mahkum onun hükümranlığı döneminde serbest bırakılmıştır. Kral aynı zamanda Mısır'ın düşmanlarını bastırmıştır ve metinde bir düşman hisarına karşı yapılan özel bir kampanyadan da bahsedilir ki bu hisarın yıkılması şehrin su kaynağını kesmek için yapılan kanallardan ötürüdür. Kralın tüm bu amellerini onurlandırmak için kralın on altın diadem giymiş heykeli "Ptolemaios Mısır'ın Koruyucusu" ünvanı ile tüm tapınaklara dikilmeli ve rahipler günde üç defa tapınakta hizmet etmeli. Kral, Tanrı Ptolemaios Epiphanes Eucharistos ve Ptah'ın sevgilisi olarak tanınmalı. Kralın doğum günü ve taç giyme tarihi libasyonlu, kurban kesmeli, ziyafetli festivallerle kutlanmalı ve,ayrıca, her ayın 17'inci ve sonuncu günlerinde büyük hükümdar, tanrıların sevgilisi V.Ptolemaios'un şerefine kutlamalar yapılmalı. Metin, bu fermanların taş üzerinde üç farklı versiyonda- kutsal, belge ve Yunan yazısı ile- yazılması ve bu taşların tüm tapınaklarda her daim yaşayacak olan büyük kralın heykellerinin yanına dikilmesi gerektiğini belirterek sonlanıyor.