Posłuchaj tego artykułu 
Zbudowany między 1519 a 1547 rokiem Chateau de Chambord jest położony w departamencie Loir-et-Cher w Dolinie Loary. Budynek został stworzony w stylu francuskiego renesansu i choć imponuje pod względem wielkości i detali architektonicznych, to został wybudowany na zlecenie Franciszka I (1515-1547) jako rezydencja myśliwska, aby król i jego świta mogli polować w pobliskim lesie. Zamek posiada kilka innowacyjnych rozwiązań konstrukcyjnych, które wywarły wpływ na inne francuskie monumentalne budowle w XVI wieku, a tym samym pozostaje jednym z najbardziej znanych i najczęściej odwiedzanych budynków we Francji. W 1981 roku Chateau de Chambord został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Franciszek I
Franciszek I objął tron po swoim kuzynie Ludwiku XII (1498-1515), który zmarł w 1515 roku nie pozostawiając męskiego potomka. Mimo że Franciszek I, podobnie jak Ludwik XII, był zajęty trwającą wojną z Włochami, był zdeterminowany, aby pozostawić po sobie trwałe dziedzictwo. Jego głównym celem były budowle, a jedną z perełek architektonicznych Franciszka I stanowił Chateau de Chambord. Zamek położony w gęsto zalesionym regionie Sologne w Dolinie Loary, miał służyć jako schronienie dla króla przed dworskimi intrygami oraz miejsce do polowania, zwłaszcza na jelenie. Franciszek stale powiększał swój majątek poprzez kupowanie kolejnych ziem aż obejmowały one 2500 hektarów. Zamek został zbudowany w miejscu średniowiecznej rezydencji myśliwskiej lub zamku używanego przez hrabiów Blois i położonego w dopływie Loary, Cosson. Budowla, której pozostałości wykopano pod jedną z wież Chambord, pełniła funkcję wojskową, o czym świadczą dokumenty dotyczące garnizonu stacjonującego tam od 1356 roku. Długa historia tego miejsca dostarcza wskazówek dotyczących nazwy „Chambord”, gdyż Celtowie nazywali ten obszar camo ritos co oznacza „bród na zakręcie” i odnosi się do zakrętu rzeki Cosson.
Rozległy obszar lasu należał teraz do królestwa, więc Franciszek mógł swobodnie realizować swój królewski kaprys architektoniczny i budować ekstrawaganckie dzieło od podstaw. Franciszek jako jeden z wielkich mecenasów renesansu, zlecał usługi wielu wybitnym artystom zarówno francuskim, jak i zagranicznym. Jednym z nich był Leonardo da Vinci (1452-1519), który prawdopodobnie brał udział we wstępnym etapie projektowania Chateau de Chambord – zwłaszcza klatki schodowej, której mistrz wykonał kilka szkiców. Jednak Leonardo zmarł zanim rozpoczęła się budowa, dlatego jego zaangażowanie to jedynie spekulacje. Architektem, któremu przypisuje się sukces Chambord jest Domenico da Cortona (1470-1549). Domenico był Włochem, jednak wyrobił sobie nazwisko, pracując dla króla Francji Karola VIII (1483-1498). Domenico prawdopodobnie stworzył szczegółowy drewniany model, który budowlańcy pełnowymiarowego zamku próbowali odtworzyć w kamieniu. Inne nazwiska związane z długim procesem budowy to Jacques Sourdeau, Pierre Neveu i Denis Sourdeau, a także mianowany przez Franciszka I nadzorcą budowy, François de Pontbriand. Budowę rozpoczęto w 1519 roku i kontynuowano z pewnymi przerwami do całkowitego ukończenia w 1540 roku. Dalsze dodatki, jak skrzydło królewskie lub wschodnie zostały dobudowane w latach 1544-1545 i ukończone dopiero po śmierci Franciszka I w 1547 roku.
Projekt
Mimo że była to rezydencja myśliwska, Chambord stworzono w imponującym stylu zamku średniowiecznego, nawet jeśli obrona wojskowa nie była konieczna. Sama skala budynku została zaprojektowana w taki sposób, aby zadziwiała jako jedna z wielu rezydencji królewskich, z których przez lata panowania korzystał król. Dodatkowo istniała praktyczna konieczność zapewnienia odpowiedniego zakwaterowania dla licznej świty króla, która mogła liczyć ponad 600 dworzan i służących.
Znajduje się tam centralny plac lub donżon z okrągłymi wieżami narożnymi, z których każda jest zwieńczona stożkowym dachem i latarnią. Dodatkowo centralna wieża, zwieńczona fleur-de-lis, ma łęki przyporowe, spiralną klatkę schodową i latarnię. Najwyższą budowlą zamku jest centralna wieża o wysokości 56 metrów (183 stóp). Donżon jest otoczony murem obwodowym (enceinte basse), który w rogach ma jednokondygnacyjne okrągłe wieże. Od strony południowej znajduje się główne wejście - Brama Królewska. Podwójne drzwi na dziedzińcu prowadzą do donżonu, a zewnętrzna spiralna klatka schodowa znajdująca się w północnej i południowej okrągłej wieży prowadzi do wyższych pięter w skrzydłach zamku.
Zbudowany w okresie, gdy włoscy architekci renesansowi wprowadzali nowe pomysły do francuskich budowli, Chambord jest przykładem kilku innowacji. Cały układ centralnego donżonu, który najlepiej jest widoczny z góry, jest repliką greckiego krzyża – każde ramię jest dokładnie dwa razy szersze, co jest cechą charakterystyczną Willi Medyceuszy w Poggio a Caiano.
Inną niezwykłą nowością są monumentalne podwójne spiralne klatki schodowe, które wznoszą się przez środek baszty do szklanego sufitu i otwierają wejście do pawilonu, znajdującego się na dachu. Każda z klatek schodowych zapewnia obrót o 360°, co pozwala dwóm osobom, wchodzącym po każdej z klatek, widzieć się, ale nie nigdy nie spotkać. Klatka schodowa, jeśli nie była oryginalnym pomysłem Leonarda, była prawdopodobnie częścią oryginalnego modelu stworzonego przez Domenica da Cortona. Być może inspiracją było dzieło innego włoskiego architekta Giuliano da Sangallo (ok. 1545-1516). Inne inspirowane stylem włoskim elementy to klasyczne ozdobne ramy okienne, pilastry i listwy, które nadają zewnętrznemu wyglądowi mocno wyprofilowaną fasadę ze wszystkich stron.
Oprócz rozwiązań włoskich w Chambord znajduje się wiele cech architektury francuskiej z tego okresu, zwłaszcza z Burgundii. Przykładem tej tradycji jest szpiczasty wygląd zamku, na który składają się liczne wieże, wieżyczki, kominy i pinakle. Mówi się, że w Chambord jest kominek na każdy dzień roku, który jest obsługiwany przez około 200 bogato zdobionych kominów. Dach został dodatkowo wzmocniony chodnikami i tarasami skąd rozciągają się wspaniałe widoki na otaczający zamek park i las, który od 1547 do 1777 roku był dobrze zaopatrzonym (i strzeżonym) królewskim parkiem myśliwskim.
Wnętrze
Podzielony symetrycznie na cztery części donżon, z których każda zawiera własne apartamenty na trzech piętrach. Zewnętrzny krąg pomieszczeń osadzonych w zewnętrznej ścianie podzielony jest na trzy skrzydła na paterze z częściowymi górnymi kondygnacjami w skrzydłach zachodnim i wschodnim. Komnaty Franciszka I znajdują sią na pierwszym piętrze zewnętrznej wieży Roberta de Parme w północnym narożniku zamku. Na pierwszym piętrze zachodniej Wieży Kaplicowej znajduje się kaplica z imponującym sklepieniem kolebkowym.
Pierwotnie wnętrze zamku było urządzone w stylu włoskiego klasycyzmu. Znajduje się w nim 440 pokoi i mimo że przez wiele lat większość z nich pozostawała pusta, apartamenty królewskie i gościnne zostały niedawno wyposażone w przedmioty z czasów rozkwitu zamku, oparte na inwentarzach dostępnych z połowy XVIII wieku. Od 2014 roku do zamku dodano ponad 40 unikalnych przedmiotów, które pozwalają zwiedzającym poczuć się jak w minionej epoce. Przedmioty te obejmują zabytkowe łóżka z baldachimem, sofy, stoły, krzesła, zegary, obrazy i wazony. Na szczególną uwagę zasługuje Komnata Królowej znajdująca się na drugim piętrze Północnej Wieży donżonu. Przywrócona do XVII-wiecznego wyglądu, zachwyca łóżkiem z baldachimem w kolorze soczystego błękitu, draperią oraz dopasowaną tapetą i stołkami. Z komnaty korzystała m.in. Maria Teresa Austriaczka, żona Ludwika XIV.
Późniejsze czasy
Chociaż Franciszek I nie spędzał zbyt wiele czasu w swoim arcydziele architektury francuskiej – 72 dni w ciągu całego swojego panowania – zamek w Chambord spełniał swoją rolę jako symbol francuskiej władzy królewskiej zarówno dla osób w kraju, jak i za granicą. Jednym z gości, który był pod ogromnym wrażeniem budowli był Karol V, cesarz rzymski (1519-1556), który określił ją jako „podsumowanie… ludzkiego przemysłu” (Forlivesi, 10). W późniejszych latach kolejni właściciele, zwłaszcza Gaston d'Orléans (1626-1660), brat Ludwika XIII (1610-1643), dodali zamknięty las i ziemie. To właśnie Gaston dokończył mury posiadłości i wyremontował górne piętra donżonu oraz pierwsze piętro w Skrzydle Królewskim.
Zamek Chambord był tak doskonały, że późniejsi królowie niechętnie ingerowali w wygląd zewnętrzny. Ludwik XIV (1643-1715) ukończył skrzydło kaplicy i rozpoczął generalną renowację, która obejmowała zagospodarowanie najbliższego terenu wokół zamku w celu stworzenia ogrodów francuskich. Król Słońce włączył do terenów królewskich okoliczne gminy, a także w trakcie swoich długich rządów zorganizował kilka dużych i ekstrawaganckich zgromadzeń w zamku Chambord. W tych wydarzeniach brali udział znakomici goście, m.in. dramaturg Molier (1622-1673). Za panowanie Ludwika XV (1715-1774) zamek w Chambord był bardziej komfortowy, zwłaszcza w chłodniejszych porach roku, dzięki takim dodatkom jak parkiet, boazeria i niskie sufity podwieszane. W latach 1745-1750 zamek w Chambord stał się stałą rezydencją Maurycego Saskiego (1696-1750), który znacznie wzbogacił wnętrze i stworzył sieć ścieżek, przecinających posiadłość, które możemy podziwiać do dziś.
Podczas Rewolucji Francuskiej (1789-1799) zamek został splądrowany, wyposażenie sprzedano, a niemal cała zwierzyna została upolowana. Przez krótki czas zamek znajdował się w rękach generała Napoleona Berthiera, a następnie został wystawiony na sprzedaż w 1819 roku. Od 1821 roku zamek w Chambord należał do księcia Bordeaux (1820-1883), który, mimo że przebywał na wygnaniu i nie widział swojej niezwykłej posiadłości aż do 1871 roku, tytułował się hrabią Chambord. W 1827 roku zamek został otwarty dla zwiedzających, ale pozostawał zaniedbany. Francuski powieściopisarz Gustave Flaubert (1821-1880) odwiedził zamek i stwierdził, że „pająk tka swoją pajęczynę na salamandrze Franciszka I” (D’Huart, 33), nawiązując tym samym do pajęczyn na wielu rzeźbionych wizerunkach salamandry, symbolu Franciszka I, które znajdują się w całym zamku. Na szczęście w drugiej połowie XIX wieku przeprowadzono gruntowny remont. Chateau de Chambord został przejęty przez państwo w 1930 roku i od tego czasu trwają prace renowacyjne i restauracyjne.
Gallery of the Chateaux of the Loire Valley
Obecnie
Chateau de Chambord, który od ponad pięciu wieków zachwyca odwiedzających, wciąż pozostaje ikoną, zamkiem w całym tego słowa znaczeniu w kraju, który słynie z ekstrawaganckich pałaców. Zamek jest otwarty dla zwiedzających oraz obejmuje stajnie, ogrody angielskie, muzeum poświęcone hrabiemu Chambord oraz galerie na wystawy tymczasowe. W Chambord znajduje się również jedna z najważniejszych kolekcji gobelinów we Francji, pochodzących z XVI-XIX wieku. Tekstylne arcydzieła przedstawiają takie tematy jak historie biblijne, mitologię grecką i słynne postacie starożytności. Zostały wybrane według rygorystycznych zasad – albo kiedyś wisiały w Chambord, albo ich temat dotyczył zamku lub polowań.
Obecnie cała posiadłość Chambord zajmuje powierzchnię ponad 5400 hektarów, a wraz z 32-kilometrowym (20-milowym) murem jest największym w Europie ogrodzeniem leśnym i jedną z najczęściej odwiedzanych atrakcji turystycznych we Francji, najjaśniejszym klejnotem w bajecznym łańcuchu pałaców, położonych na całej długości Doliny Loary.
